Category: Class 5

Balbharti Maharashtra State Board Class 5 Marathi Solutions Sulabhbharati Chapter 20 गमतीदार पत्र Notes, Textbook Exercise Important Questions and Answers.

Maharashtra State Board Class 5 Marathi Sulabhbharati Solutions Chapter 20 गमतीदार पत्र

5th Standard Marathi Digest Chapter 20 गमतीदार पत्र Textbook Questions and Answers

1. एका वाक्यात उत्तरे लिहा.

प्रश्न (अ)
पत्र कोणी पाठवले?
उत्तर:
पत्र काकांनी पाठवले.

प्रश्न (आ)
पत्र कोणाला पाठवले?
उत्तर:
पत्र मायाला पाठवले.

प्रश्न (इ)
मायाला पत्र का वाचता आले नाही?
उत्तर:
पत्र कोरे असल्यामुळे मायाला ते वाचता आले नाही.

2. कोण ते सांगा.

प्रश्न 1.
कोण ते सांगा.
(अ) कोरे पत्र पाहून आश्चर्य वाटणारी –
(आ) कोरे पत्र वाचण्याची युक्ती माहीत असणारी –
उत्तर:
(अ) माया
(आ) रेश्मा

3. खालील शब्द असेच लिहा.

पत्र, मित्र, सत्र, रात्र, त्रयस्थ, पात्र, त्राण, वात्रट, कंत्राट.

प्रश्न 1.
पाठातील खालील वाक्ये वाचा.
(अ) दारावरची बेल वाजली.
(आ) ‘काकांनी कोरा कागद कसा बरं पाठवला?’
(इ) रेश्माने पत्र हातात घेतले.
(ई) “अगं, काकांनी कोरं पत्र पाठवलं.”

प्रश्न 2.
वाचा. समजून घ्या.

1. वाक्य पूर्ण झाल्यावर
असे चिन्ह देतात.
या चिन्हाला पूर्णविराम म्हणतात.
2. वाक्यात जेव्हा प्रश्न विचारलेला असतो, तेव्हा वाक्याच्या शेवटी ? असे चिन्ह देतात. ? याचिन्हाला प्रश्नचिन्ह म्हणतात.
3. वाक्य वाचताना शब्दानंतर आपण थोडे थांबतो. तसेच वाक्यात आलेल्या वस्तू/नावांची यादी वाचताना प्रत्येक शब्दानंतर आपण थोडे थांबतो, तेव्हा त्या शब्दानंतर , असे चिन्ह देतात. , या चिन्हाला स्वल्पविराम म्हणतात. वरील वाक्यांत (., ?) ही विरामचिन्हे आलेली आहेत

प्रश्न 3.
खालील वाक्यांत पूर्णविराम, प्रश्नचिन्ह व स्वल्पविराम घाला.

1. मी संगणक सुरू केला मामाचा ई-मेल वाचला. काय म्हणतो मामा कधी येणार आहे तो घरी आईने विचारले. मामा चार दिवसांनी येणार होता आम्ही आनंदीत झालो
2. रमेश गीता अनिता गणेश हे दररोज बागेत खेळतात
3. तू जेवण केलेस का
4. हे एकून तुला आनंद झाला का
5. मी आई बाबा राजू पिंकी बाजारात गेलो
6. सुशांत रघू राजेश हे चांगले मित्र आहेत

उत्तर:

1. मी संगणक सुरू केला, मामाचा ई-मेल वाचला. काय म्हणतो मामा? कधी येणार आहे तो घरी? आईने विचारले. मामा चार दिवसांनी येणार होता. आम्ही आनंदीत झालो.
2. रमेश, गीता, अनिता, गणेश हे दररोज बागेत खेळतात.
3. तू जेवण केलेस का?
4. हे एकून तुला आनंद झाला का?
5. मी आई, बाबा, राजू, पिंकी बाजारात गेलो.
6. सुशांत, रघू, राजेश हे चांगले मित्र आहेत.

वाचा व लिहा.

आपल्या घराभोवतीच्या परिसरात तुळस, दुर्वा, गवतीचहा, आले, लिंबू अशी अनेक औषधी झाडे असतात. झाडासारखा मित्र नाही. झाडे सावली देतात, फुले-फळे देतात, औषधे देतात. अशा शेकडो गुणकारी वनस्पती आपल्या जवळच असतात. आपण त्यांची माहिती जाणून घेतली पाहिजे.

Marathi Sulabhbharati Class 5 Solutions Chapter 20 गमतीदार पत्र Additional Important Questions and Answers

एका वाक्यात उत्तरे लिहा.

प्रश्न 1.
तुमच्याकडे घरपोच पत्र कोण घेऊन येतो?
उत्तर:
आमच्याकडे घरपोच पत्र पोस्टमन किंवा कधी कुरीयर – बॉयही घेऊन येतो.

प्रश्न 2.
मायाने कोणाचे आभार मानले?
उत्तर:
मायाने पोस्टमनचे आभार मानले.

प्रश्न 3.
मायाला आश्चर्य का वाटले?
उत्तर:
पत्रात काहीच लिहिलेले दिसत नव्हते, म्हणून मायाला आश्चर्य वाटले.

प्रश्न 4.
काकांनी पत्र लिहिताना कशाचा वापर केला होता?
उत्तर:
काकांनी पत्र लिहिताना लिंबाच्या रसाचा वापर केला होता.

प्रश्न 5.
पत्रातील अक्षरे केव्हा दिसू लागली?
उत्तर:
मेणबत्तीच्या ज्योतीची उष्णता पत्राला मिळताच पत्रातील अक्षरे दिसू लागली.

प्रश्न 6.
कोण ते सांगा.
मायाला पाकीट देणारा –
उत्तर:
पोस्टमन

थोडक्यात उत्तरे लिहा.

प्रश्न 1.
पत्रावरील अक्षरे दिसण्यासाठी रेश्माने काय केले?
उत्तर:
पत्रावरील अक्षरे दिसण्यासाठी रेश्माने त्या कोऱ्या पत्राला एका जळत्या मेणबत्तीवर धरले. त्याची उष्णता लागताच त्यावरील अक्षरे दिसू लागली.

प्रश्न 2.
मायाला आनंद का झाला?
उत्तर:
काकांनी पाठवलेले पत्र कोरे होते. त्यावर काही लिहिलेले दिसत नव्हते. त्यामुळे मायाला पत्र वाचता आले नाही. रेश्माला तिने पत्र दाखवले तेव्हा तिने ते पत्र मेणबत्तीवर धरले आणि त्या उष्णतेने पत्रातील अक्षरे दिसू लागली व ते पत्र तिला वाचता येऊ लागले, म्हणून मायाला आनंद झाला.

प्रश्न 3.
रेश्माने मायाला कोऱ्या पत्राचे गुपित कशाप्रकारे सांगितले?
उत्तर:
लिंबाच्या रसाचा उपयोग करून कागदावर लिहितात. लिहिलेले सुकल्यावर कागद कोरा दिसतो. तो कागद उष्णतेवर धरल्यास त्यावरील अक्षरे पुन्हा दिसू लागतात आणि आपल्याला ती अक्षरे वाचता येतात. रेश्माने मायाला कोऱ्या पत्राचे गुपित अशाप्रकारे सांगितले.

प्रश्न 4.
खालील शब्दांना पाठात कोणते शब्द आले आहेत ते सांगा.

1. आश्चर्य
2. गुप्त गोष्ट
3. आभार
4. गरमपणा
5. काहीही न लिहिलेला कागद

उत्तरः

1. नवल
2. गुपित
3. धन्यवाद
4. उष्णता
5. कोरा कागद

व्याकरण व भाषाभ्यास

प्रश्न 1.
समानार्थी शब्द लिहा.

1. पाकीट
2. धन्यवाद
3. हात
4. ज्योत
5. उष्णता
6. गंमत
7. आनंद
8. गुपित
9. आश्चर्य

उत्तर:

1. लिफाफा
2. आभार
3. कर
4. ज्वाला
5. उष्मा
6. मजा
7. हर्ष
8. रहस्य
9. नवल

प्रश्न 2.
विरुद्धार्थी शब्द लिहा.

1. उघडे
2. आतील
3. धरणे
4. सुकलेले
5. आनंद
6. आत
7. उष्णता
8. कोऱ्या
9. एक
10. उपयोग

उत्तर:

1. बंद
2. बाहेरील
3. पकडणे
4. ओले
5. दुःख
6. बाहेर
7. गारवा
8. लिहिलेल्या
9. अनेक
10. दुरुपयोग

प्रश्न 3.
वचन बदला.

1. दार
2. पत्र
3. मेणबत्ती
4. ज्योत
5. टाळी
6. गंमत
7. अक्षर
8. पाकीट

उत्तर:

1. दारे
2. पत्रे
3. मेणबत्त्या
4. ज्योती
5. टाळ्या
6. गंमती
7. अक्षरे
8. पाकीटे

प्रश्न 4.
लिंग बदला.

1. काका
2. मित्र
3. त्याने

उत्तर:

1. काकू / काकी
2. मैत्रीण
3. तिने

प्रश्न 5.
खालील वाक्यांत पूर्णविराम, प्रश्नचिन्ह व स्वल्पविराम घाला.

1. आईने बाजारातून केळी सफरचंदे द्राक्षे ही फळे आणली
2. शिवाजी महाराज पराक्रमी होते
3. मुलांनो तुम्ही दररोज वर्तमानपत्र वाचता का
4. लोकमान्य टिळकांनी शिवजयंती गणेशोत्सव हे उत्सव सुरू केले

उत्तरः

1. आईने बाजारातून केळी, सफरचंद, द्राक्षे ही फळे आणली.
2. शिवाजी महाराज पराक्रमी होते.
3. मुलांनो, तुम्ही दररोज वर्तमानपत्र वाचता का?
4. लोकमान्य टिळकांनी शिवजयंती, गणेशोत्सव हे उत्सव सुरू केले.

गमतीदार पत्र Summary in Marathi

पाठ्यपरिचय:

या पाठात कोऱ्या पत्रामागचे शास्त्रीय कारण रेश्माने मायाला सुंदर रितीने स्पष्ट केले आहे.

शब्दार्थ:

1. दार – (a door)
2. मजकूर – कागदावर लिहिलेले – (matter)
3. कोरा – काहीही न लिहिलेला (blank)
4. आश्चर्य – नवल (surprise)
5. मेणबत्ती – (a candle)
6. ज्योत – ज्वाला (a flame)
7. गंमत – मजा (fun)
8. उष्णता – गरमपणा (heat)
9. टाळी – (clap)
10. लिंबू – एक फळ (a lemon)
11. गुपित – रहस्य – (a secret)
12. पोस्टमन – पत्र घरी पोहोचवणारा – (postman)
13. पाकीट – लिफाफा – (an envelope)

Balbharti Maharashtra State Board Class 5 Marathi Solutions Sulabhbharati Chapter 13 अनुभव – १ Notes, Textbook Exercise Important Questions and Answers.

Maharashtra State Board Class 5 Marathi Sulabhbharati Solutions Chapter 13 अनुभव – १

5th Standard Marathi Digest Chapter 13 अनुभव – १ Textbook Questions and Answers

1. एका वाक्यात उत्तरे लिहा.

प्रश्न (अ)
मारियाच्या घराला कुलूप का होते?
उत्तर:
मारियाचे आईबाबा लग्नाला गेले होते, म्हणून तिच्या दाराला कुलूप होते.

प्रश्न (आ)
मारियाने दारे, खिडक्या का बंद केल्या?
उत्तर:
ढगांच्या गडगडाटासह व विजांच्या कडकडाटासह धोधो पाऊस कोसळू लागला, म्हणून मारियाने दारे, खिडक्या बंद केल्या.

प्रश्न (इ)
पानांआड लपलेले पक्षी केव्हा बाहेर आले?
उत्तर:
पाऊस कमी झाल्यावर पानांआड लपलेले पक्षी बाहेर आले.

प्रश्न (ई)
मारिया आईला का बिलगली?
उत्तर:
आईची वाट पाहत मारिया कंटाळलेली होती, म्हणून आईला पाहाताक्षणीच मारिया आईला बिलगली.

2. जोड्या जुळवा.

प्रश्न 1.
जोड्या जुळवा.

उत्तर:

3. वाचा. सांगा. लिहा.

प्रश्न 1.
वाचा. सांगा. लिहा.
(अ) शब्दांची पुनरावृत्ती झालेले शब्द. उदा., धाड्धाड्.
(आ) नादमय शब्द. उदा., कडकडाट, गडगडाट. यांसारखे तुम्हांला माहीत असलेले शब्द सांगा.

4. खालील शब्द वाचा व पाहून तसेच लिहा.

प्रश्न 1.
खालील शब्द वाचा व पाहून तसेच लिहा.
(अ) घड्याळ
(आ) खिडक्या
(इ) हळूहळू
(ई) गुणगुणू
(उ) रिमझिम
(ऊ) खळखळाट
उत्तर:
(अ) दार
(आ) खिडकी

5. रिकाम्या जागी विरुद्धार्थी शब्द लिहून वाक्ये पूर्ण लिहा.

प्रश्न (अ)
पाऊस सुरू झाला.
उत्तर:
पाऊस बंद झाला.

प्रश्न (आ)
मारिया सावकाश दाराकडे गेली.
उत्तर:
मारिया भरभर दाराकडे गेली.

6. खालील शब्दांचे विरुद्धार्थी शब्द लिहा.

प्रश्न 1.
खालील शब्दांचे विरुद्धार्थी शब्द लिहा.
(अ) चढणे ×
(आ) आठवणे ×
(इ) उंच ×
(ई) बाहेर ×
(उ) स्वच्छ ×
(ऊ) थांबणे ×
उत्तर:
(अ) उतरणे
(आ) विसरणे
(इ) ठेंगणे
(ई) आत
(उ) अस्वच्छ
(ऊ) चालणे

7. पावसाळ्यातील तुमचा अनुभव सांगा.

8. पावसाळ्यात तुम्ही आरोग्याविषयी कोणती काळजी घ्याल?

9. खाली दोन प्रकारचे शब्दसमूह दिलेले आहेत, ते वाचा. कोणत्या शब्दसमूहांचा अर्थ कळतो व कोणत्या शब्दांवरून कळतो ते समजून घ्या.

मागील तक्त्यातील दुसऱ्या शब्दसमूहांत कोणती क्रिया झाली हे दाखवणारे शब्द दिले आहेत. उदा., उघडले, बंद केल्या, बिलगली. क्रिया सांगणाऱ्या या शब्दांमुळे वाक्यांचा अर्थ कळतो. या शब्दांना क्रियापद म्हणतात.

10. खालील शब्दसमूह वाचून त्यातील क्रियापदे ओळखा.

प्रश्न 1.
खालील शब्दसमूह वाचून त्यातील क्रियापदे ओळखा.
(अ) पक्षी बाहेर आले.
(आ) मारियाने आकाशाकडे पाहिले.
(इ) दारावरची बेल वाजली.
(ई) मारिया पळत दाराकडे गेली.
(उ) तिने गणवेश बदलला.
उत्तर:
(अ) आले
(आ) पाहिले
(इ) वाजली
(ई) गेली
(उ) बदलला

11. क्रियापदे घालून वाक्ये पूर्ण करा.

प्रश्न 1.
क्रियापदे घालून वाक्ये पूर्ण करा.
(अ) मारिया घरी ……………..
(आ) मारिया कविता गुणगुणू …………………..
(इ) मी चेंडू ……………………
(ई) ताई पुस्तक ………………….
(उ) मारियाने दार ………………..
उत्तरः
(अ) आली
(आ) लागली
(इ) टाकला
(ई) वाचते
(उ) उघडले

12. खालील शब्द वाचा, त्या शब्दांत आलेली ‘र’ ची रूपे शोधा. शिक्षकांच्या मदतीने समजून घ्या.

प्रश्न 1.
खालील शब्द वाचा, त्या शब्दांत आलेली ‘र’ ची रूपे शोधा. शिक्षकांच्या मदतीने समजून घ्या.
उत्तरः
(अ) सूर्य = स + ऊ + र्रय
(आ) पर्वत = प + र् + व + त
(इ) चंद्र- च + न + द + र् – (र)
(ई) समुद्र = स + म + उ + द् + र्
(उ) कैऱ्या = क + अ + र् + य + आ
(ऊ) पऱ्या = प + र् + या
(ए) प्राणी = प + र् + आ + ण + ई (र)
(ऐ) प्रकाश = प + र् + क + आ + श
(ओ) महाराष्ट्र = म + ह + आ + र + आ + ष + ट् + र् (र)
(औ) ट्रक = ट + र् + क

उपक्रम:

पावसाबरोबर आलेले शब्द वाचा. त्या शब्दांचा उपयोग करून वाक्ये सांगा.
उदा., पावसाची बुरबुर सुरू झाली.

Marathi Sulabhbharati Class 5 Solutions Chapter 13 अनुभव – १ Additional Important Questions and Answers

1. एका वाक्यात उत्तरे लिहा.

प्रश्न 1.
उन्हाने ग्रासल्यावर सगळेजण आतुरतेने कशाची वाट पाहतात?
उत्तर:
उन्होने ग्रासल्यावर सगळेजण पावसाची आतुरतेने वाट पाहतात.

प्रश्न 2.
मारियाने दुपारी शाळेतून घरी आल्यावर काय केले?
उत्तर:
मारियाने दुपारी शाळेतून आल्यावर खिडक्या उघडल्या, गणवेश बदलला व हातपाय धुतले.

प्रश्न 3.
मारियाचे आई, बाबा कुठे गेले होते?
उत्तर:
मारियाचे आई, बाबा लग्नाला गेले होते.

प्रश्न 4.
खुर्चीत बसल्या बसल्या मारियाला काय आठवू लागले?
उत्तर:
खुर्चीत बसल्या बसल्या मारियाला पावसाच्या कविता आठवू लागल्या.

प्रश्न 5.
पानांआड बसलेले पक्षी बाहेर येऊन काय करू लागले?
उत्तर:
पानांआड बसलेले पक्षी बाहेर येऊन पंखांची फडफड करू लागले.

प्रश्न 6.
सगळीकडे कसे वातावरण होते?
उत्तरः
सगळीकडे स्वच्छ, सुंदर वातावरण होते.

प्रश्न 7.
आईने कुणाला जवळ घेतले?
उत्तर:
आईने मारियाला जवळ घेतले.

प्रश्न 8.
मारियाचे लक्ष कुठे गेले?
उत्तर:
मारियाचे लक्ष घड्याळाकडे गेले.

प्रश्न 9.
कुणाला पाहून मारियाला आनंद झाला?
उत्तर:
आईला पाहून मारियाला आनंद झाला.

थोडक्यात उत्तरे लिहा.

प्रश्न 1.
पाऊस पडण्याआधी वातावरणात कोणते बदल होतात?
उत्तर:
थंडगार वारा वाहू लागतो, आभाळात काळ्या ढगांची गर्दी होते, ढगांचा गडगडाट व विजांचा कडकडाट सुरू होतो, पाऊस पडण्याआधी वातावरणात हे बदल होतात.

प्रश्न 2.
तुम्ही कधी तुमच्या घराच्या खिडकीतून पावसाळ्यातील वातावरणाचा अनुभव घेतला आहे का?
उत्तर:
हो, आम्ही पहिल्या पावसाची चातकासारखी वाट पाहत असतो; त्यावेळी मातीचा धुरळा उडतो. वातावरणात थंडपणा येतो. लहान लहान पाखरे हवेत फिरू लागतात. काळ्या ढगांची गर्दी होते. गडगडाट व वीजांसह पावसाचे आगमन होते. मातीचा सुवास मन प्रसन्न करतो.

प्रश्न 3.
पावसाळ्यात तुम्ही आरोग्याविषयी कोणती काळजी घेता?
उत्तर:
1. पावसाळ्यात आम्ही पाणी उकळून पितो.
2. पावसाळ्यात पावसात भिजू नये यासाठी छत्री किंवा रेनकोटचा वापर करतो.
3. पावसाळ्यात शक्यतोवर बाहेर अन्नपदार्थ खाणे टाळतो.

प्रश्न 4.
पावसाबरोबर आलेले शब्द वाचा. त्या शब्दांचा उपयोग करून वाक्ये सांगा.

उत्तर:

1. पानावर टपटपणाऱ्या पावसाचा आवाज येत होता.
2. काल रात्रीपासूनच मुसळधार पावसाला सुरुवात झाली.
3. पावसाची बुरबुर सुरू झाली.
4. जोरदार पावसाने शेतकरीवर्ग खूश झाला.
5. तलाव क्षेत्रात दमदार पाऊस झाला.
6. दिवसभर रिमझिम पाऊस पडत होता.

व्याकरण व भाषाभ्यास:

अधोरेखित शब्दांचे विरुद्धार्थी शब्द लिहून वाक्य पुन्हा लिहा.

प्रश्न 1.
राम स्वच्छ कपडे घालतो.
उत्तर:
राम घाणेरडे कपडे घालतो.

प्रश्न 2.
गणपत झाडावर चढला.
उत्तर:
गणपत झाडावरून उतरला.

प्रश्न 3.
शिक्षकांनी प्रश्न विचारले.
उत्तर:
शिक्षकांनी उत्तर विचारले.

प्रश्न 4.
मुले अंधारात खेळत होती.
उत्तर:
मुले उजेडात खेळत होती.

प्रश्न 5.
पूर्वी लोकांनी गरिबीत दिवस काढले.
उत्तर:
पूर्वी लोकांनी श्रीमंतीत दिवस काढले.

शब्द शुद्ध करून लिहा.

प्रश्न 1.
शब्द शुद्ध करून लिहा.

1. दूपार
2. कुलुप
3. पाणि
4. सवच्छ
5. गरदी
6. उशिर
7. सूंदर
8. उन
9. वीज
10. पशी

उत्तर:

1. दुपार
2. कुलूप
3. पाणी
4. स्वच्छ
5. गर्दी
6. उशीर
7. सुंदर
8. ऊन
9. विज
10. पक्षी

प्रश्न 2.
वचन बदला.

1. घर
2. कुलूप
3. दारे
4. झाड
5. पान
6. पंख
7. कविता

उत्तर:

1. घरे
2. कुलुपे
3. घड्याळे
4. झाडे
5. पाने
6. पंख

प्रश्न 3.
लिंग बदला.

1. आई
2. पक्षी
3. मुलगी

उत्तरः

1. बाबा
2. पक्षिण
3. मुलगा

प्रश्न 4.
समानार्थी शब्द लिहा.

1. दुपार
2. खिडकी
3. दार
4. लग्न
5. उशीर
6. जवळ
7. आवाज
8. पाऊस
9. पाणी
10. पंख
11. पान
12. ऊन
13. पान

उत्तर:

1. मध्यान्ह
2. गवाक्ष
3. दरवाजा
4. विवाह
5. विलंब
6. निकट
7. ध्वनी
8. वर्षा
9. जल, नीर
10. पर
11. पर्ण
12. सूर्यप्रकाश
13. पर्ण

प्रश्न 5.
विरुद्धार्थी शब्द लिहा.

1. उघड
2. लक्ष
3. कमी
4. उशीर
5. ऊन
6. कंटाळा
7. विचार
8. स्वच्छ

उत्तर:

1. बंद
2. दुर्लक्ष
3. जास्त
4. लवकर
5. सावली
6. उत्साह
7. अविचार
8. अस्वच्छ

प्रश्न 6.
क्रियापदे घालून वाक्ये पूर्ण करा.

1. गणेश शाळेत ………………..
2. आम्ही अभ्यास ………………..
3. उदया ते सहलीला ………………..
4. गाडी 5 वाजता …………………….
5. पाऊस पडू …………………….

उत्तरः

1. गेला
2. करतो
3. जातील
4. येईल
5. लागला

अनुभव – १ Summary in Marathi

पदयपरिचय:

‘अनुभव’ या पाठात मारिया या लहान मुलीने घेतलेला पावसाळ्याचा अनुभव वर्णन केला आहे. एकटेपणा व निसर्गाचा लहरीपणा, सौंदर्य हे सारे घटक या पाठात आले आहेत.

शब्दार्थ:

1. दुपारी – मध्यान्ह (afternoon)
2. कुलूप – दरवाजा बंद करण्याचे साधन (a lock)
3. गणवेश – शाळेत घालण्याचा पोशाख (uniform)
4. वारा – समीर (wind)
5. गडगडाट – मेघगर्जना (thundering)
6. उशीर – वेळाने (late)
7. रिमझिम – पावसाच्या सतत पडणाऱ्या सरी (drizzling)
8. लख्ख उन – (bright sunlight)
9. बिलगणे – चिकटणे, खेटणे (to cling too closely)
10. गुणगुणणे – हलक्या आवाजात गाणे (to huma tune)
11. पंख – पर (wings)
12. धो धो पाऊस – (heavy rain)

Balbharti Maharashtra State Board Class 5 Hindi Solutions Sulabhbharati Chapter 3 योग्‍य चुनाव Notes, Textbook Exercise Important Questions and Answers.

Maharashtra State Board Class 5 Hindi Sulabhbharati Solutions Chapter 3 योग्‍य चुनाव

5th Standard Hindi Digest Chapter 3 योग्‍य चुनाव Textbook Questions and Answers

1. इस कहानी से क्या सीख मिलती है, बताओ |

प्रश्न 1.
इस कहानी से क्या सीख मिलती है, बताओ |

Hindi Sulabhbharati Class 5 Solutions Chapter 3 योग्‍य चुनाव Additional Important Questions and Answers

1. निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर दीजिए:

प्रश्न 1.
क्या आपने किसी की सहायता की है? कैसे?
उत्तर:
हाँ, एक बार मेरे पड़ोस में रहनेवाला दो साल का मोनू कीचड़ में गिर गया था। मैंने उसे कीचड़ से निकाला। उसके घर छोड़कर आया। उसकी मम्मी ने मुझे धन्यवाद दिया। ।

प्रश्न 2.
राजा मंगलसेन ने मंत्री से क्या कहा?
उत्तर:
राजा मंगलसेन ने कहा, “आप पहले अपने जैसे सेवाभावी, परोपकारी और ईमानदार मंत्री का चुनाव कर लीजिए, तभी आपको सेवामुक्त किया जा सकता है।”

प्रश्न 3.
बैलगाड़ी के पहिए को कीचड़ में फँसा देखकर कर्मवीर ने क्या किया?
उत्तर:
बैलगाड़ी के पहिए को कीचड़ में फँसा देखकर कर्मवीर सीधे कीचड़ में उतरा और ज़ोर लगाकर बैलगाड़ी का पहिया कीचड़ से बाहर निकाला।

प्रश्न 4.
सारे उम्मीदवार कर्मवीर को देखकर क्यों हँसने लगे?
उत्तर:
सारे उम्मीदवार कर्मवीर को देखकर हँसने लगे, क्योंकि उसके कपड़े कीचड़ से सने थे।

प्रश्न 5.
राजा ने कर्मवीर को मंत्री क्यों बनाया?
उत्तर:
राजा मंगलसेन का मानना था कि “जो सामान्य आदमी की पीड़ा से दु:खी होता है, वही ऊँचे पद पर बैठने का अधिकारी होता है।” इसलिए राजा ने कर्मवीर को मंत्री बनाया।

निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर एक वाक्य में लिखिए:

प्रश्न 1.
राजा मंगलसेन के मंत्री कौन थे?
उत्तर:
राजा मंगलसेन के मंत्री जगतराम थे।

प्रश्न 2.
राजा ने मंत्री को सेवामुक्त करने के लिए क्या शर्त रखी?
उत्तर:
राजा ने मंत्री को सेवामुक्त करने के लिए यह शर्त रखी कि आप पहले अपने जैसे सेवाभावी, परोपकारी और ईमानदार मंत्री का चुनाव कर लीजिए।

प्रश्न 3.
बैलगाड़ी का पहिया कहाँ फँस गया था?
उत्तर:
बैलगाड़ी का पहिया कीचड़ में फँस गया था।

प्रश्न 4.
वृद्ध ने कर्मवीर को इनाम में क्या देना चाहा?
उत्तर:
वृद्ध ने कर्मवीर को इनाम में कुछ रुपये देने चाहे।

प्रश्न 5.
बैलगाड़ी का चालक कौन था?
उत्तर:
बैलगाड़ी के चालक स्वयं मंत्री जगतराम थे।

प्रश्न 6.
राजा का नाम क्या था?
उत्तर:
राजा का नाम मंगलसेन था।

प्रश्न 7.
राज्य में क्या ढिंढोरा पिटवाया गया?
उत्तर:
राज्य में यह ढिंढोरा पिटवाया गया कि राज्य के नए मंत्री का चयन अगले गुरुवार को किया जाएगा।

प्रश्न 8.
किसकी बैलगाड़ी का पहिया कीचड़ में फँस गया था?
उत्तर:
मंत्री जगतराम की बैलगाड़ी का पहिया कीचड़ में फँस गया था।

प्रश्न 9.
मंत्री जगतराम की मदद किसने की?
उत्तर:
मंत्री जगतराम की मदद कर्मवीर नाम के प्रतिभाशाली नवयुवक ने की।

कोष्ठक में से उचित शब्द चुनकर रिक्त स्थानों की पूर्ति कीजिए:

प्रश्न 1.
कोष्ठक में से उचित शब्द चुनकर रिक्त स्थानों की पूर्ति कीजिए:
(बूढ़े, ढिंढोरा, निर्धन, चयन, कीचड़, मंत्री, प्रसन्न, आशीर्वाद, हताश, सैकड़ों, हरकारे, ग्यारह)

1. राजा के मंत्री ………….. हो चुके थे।
2. राज्य के नए मंत्री का ……….. किया जाएगा।
3. हरकारे गाँव-गाँव ………….. पीटने लगे।
4. कर्मवीर …………. परिवार का प्रतिभाशाली नवयुवक था।
5. उसके कपड़े ………….. से सने थे।
6. मंत्री पद के लिए इच्छुक ………… बजे राज दरबार पहुँचे।
7. …………. गाँव-गाँव ढिंढोरा पीटने लगे।
8. …………. की संख्या में युवक दरबार की ओर जा रहे थे।
9. रास्ते पर एक वृद्ध ………….. सा बैठा था।
10. वृद्ध ने उसे ढेरों ………….. दिए।
11. राजा मंगलसेन बहुत ………….. हुए।
12. आज से कर्मवीर राज्य के नए ………… होंगे।

उत्तर:

1. बूढ़े
2. चयन
3. ढिंढोरा
4. निर्धन
5. कीचड़
6. ग्यारह
7. हरकारे
8. सैकड़ों
9. हताश
10. आशीर्वाद
11. प्रसन्न
12. मंत्री

4. किसने किससे कहा:

प्रश्न 1.
किसने किससे कहा:

1. “आप पहले अपने जैसे सेवाभावी, परोपकारी और ईमानदार मंत्री का चुनाव कर लीजिए।”
2. “महाराज! कर्मवीर में वे सारे गुण हैं, जो राज्य के मंत्री के लिए आवश्यक हैं।”
3. “आज से कर्मवीर राज्य के नए मंत्री होंगे।”

उत्तर:

1. राजा मंगलसेन ने अपने मंत्री जगतराम से कहा।
2. मंत्री जगतराम ने राजा मंगलसेन से कहा।
3. राजा मंगलसेन ने मंत्री जगतराम से कहा।

व्याकरण:

प्रश्न 1.
निम्नलिखित शब्दों के समानार्थी शब्द लिखिए:

1. बूढ़ा
2. विनती
3. चुनाव
4. हताश
5. कोशिश
6. पीड़ा
7. राजा
8. मार्ग
9. सुबह
10. सहायता

उत्तर:

1. वृद्ध
2. प्रार्थना
3. चयन
4. निराश
5. प्रयत्न
6. दर्द
7. नृप
8. रास्ता
9. सवेरा
10. मदद

प्रश्न 2.
निम्नलिखित शब्दों के विलोम शब्द लिखिए:

1. ईमानदार
2. असफल
3. सहायता
4. बूढ़ा
5. उम्मीद
6. प्रसन्न
7. राजा
8. युवक
9. दूर
10. दुखी
11. गाँव
12. सुबह
13. हँसना
14. गुण
15. आवश्यक
16. योग्य

उत्तर:

1. बेईमान
2. सफल
3. असहायता
4. जवान
5. नाउम्मीद
6. अप्रसन्न
7. रंक
8. वृद्ध
9. पास
10. सुखी
11. शहर
12. शाम
13. रोना
14. दोष
15. अनावश्यक
16. अयोग्य

प्रश्न 3.
निम्नलिखित शब्दों के लिंग बदलिए:

1. राजा
2. बूढ़ा
3. युवक
4. वृद्ध
5. आदमी

उत्तर:

1. रानी
2. बूढ़ी
3. युवती
4. वृद्धा
5. औरत

प्रश्न 4.
पाठ में आए निम्नलिखित शब्दों को याद करके अपनी कॉपी में पाँच बार लिखिए:
उत्तर:

प्रश्न 5.
निम्नलिखित वाक्यों में विशेषण शब्द ढूँढकर लिखिए:

1. वह युवक प्रतिभाशाली था।
2. उसने विनम्रता से मना कर दिया था।
3. जगतरामजी ने योग्य व्यक्ति का चुनाव किया है।

उत्तर:

1. प्रतिभाशाली
2. विनम्रता
3. योग्य

योग्‍य चुनाव Summary in Hindi

कहानी का सारांश:

इस कहानी के माध्यम से सदा सत्य की राह पर चलने का संदेश दिया गया है। दूसरों की मदद करना पुण्य का काम है। हमें हमेशा दूसरों की मदद करनी चाहिए। इसी में जीवन का सच्चा आनंद है। हमें हमेशा भलाई के बदले भलाई ही प्राप्त होती है।

शब्दार्थ:

1. योग्य – उचित (appropriate)
2. चुनाव – चयन (to select)
3. ईमानदार – सच्चा (honest)
4. प्रयास – प्रयत्न (effort)
5. विनम्रता – विनीत (politeness)
6. हताश – निराश (disappoint)
7. सेवामुक्त – जो सेवा से मुक्त होना चाहता हो (to retire from service)
8. विनती – प्रार्थना (request)
9. सेवाभावी – सेवा का भाव (social worker)
10. परोपकारी – दूसरों का भला करनेवाला (kind)
11. ढिंढोरा पीटना – ढोल पीटकर अपनी बात दूसरों तक पहुँचाना (to announce)
12. इच्छुक – जिसकी इच्छा हो (willing)
13. हरकारे – ढिंढोरा पीटनेवाले (messenger)
14. सैकड़ों – सौ की संख्या (hundred)
15. वृद्ध – बूढ़ा (old)
16. निर्धन – गरीब (poor)
17. प्रतिभाशाली – जिसमें सभी गुण हों (able, brilliant)
18. बैलगाड़ी – (bullock cart)
19. ढेरों – बहुत (many)
20. आशंका – डर (fear)
21. हाँफना – साँस फूलना (breathless)
22. कीचड़ सने – कीचड़ लगे हुए (muddy)
23. गुण – अच्छाइयाँ (quality)

Balbharti Maharashtra State Board Class 5 Hindi Solutions Sulabhbharati Chapter 10 मुझे जानो Notes, Textbook Exercise Important Questions and Answers.

Maharashtra State Board Class 5 Hindi Sulabhbharati Solutions Chapter 10 मुझे जानो

5th Standard Hindi Digest Chapter 10 मुझे जानो Textbook Questions and Answers

प्रश्न 1.
निम्नांकित चित्रों और उनके नामों की उचित जोड़ियाँ मिलाओ:

उत्तर:

1. बस
2. डायरी
3. शर्ट
4. रेडिओ
5. ट्रक
6. ऑटो
7. शिप
8. कप

Hindi Sulabhbharati Class 5 Solutions Chapter 10 मुझे जानो Additional Important Questions and Answers

प्रश्न 1.
स्वर विज्ञान के द्वारा अंग्रेजी एवं हिन्दी के वर्ण दिए गए हैं, जिन्हें ध्यानपूर्वक पढ़िए:
उत्तर:
A B C D E F G H I J K L M N O T U V W X Y Z
अ ब क ड इ फ ग ह इ ज क ल म न ओ ट उ व व क्ष य झ /ज़
उदाहरणः
राम – Ram कमल – Kamal घर – Ghar

प्रश्न 2.
उदाहरण के अनुसार शब्दों के नाम रोमन लिपी (अंग्रेजी) में लिखिए:
उत्तर:
उदाहरण – जहाज़ – Jahaz

1. शर्ट – shirt
2. प्लेट – plate
3. कृष्णा – Lord krishna
4. पैसा – paisa
5. कॉफी- coffee
6. डॉक्टर – doctor
7. हिन्दी – Hindi
8. ब्रश – Brush
9. सी.डी. – C.D.
10. मोबाइल – mobile
11. सूटकेस – suitcase
12. किताब – kitab
13. बैग – bag
14. रुपया – Rupya
15. चाय- chai
16. गाना – gana
17. घड़ी – Ghadi
18. मेला – Mela
19. लड़का – Ladka
20. पाउडर – Powder

प्रश्न 3.
निम्नलिखित शब्दों को देवनागरी लिपि (हिन्दी) में लिखिए:
उत्तर:

1. Komal – कोमल
2. carpet – कारपेट
3. engine – इंजिन
4. Ishaan – ईशान
5. train – ट्रेन
6. phone – फोन
7. chawal- चावल
8. Dal – दाल
9. chowk – चौक
10. plastic – प्लास्टिक
11. kalam – कलम
12. Simran – सिमरन

प्रश्न 4.
निम्नलिखित वर्गों की बाराखड़ी को पढ़िए एवं लिखिए:

उत्तर:

प्रश्न 5.
देवनागरी लिपि (हिन्दी) एवं रोमन लिपि (अंग्रेजी) की उचित जोड़ियाँ मिलाइए:

उत्तरः

प्रश्न 6.
अपने मित्रों का नाम देवनागरी तथा रोमन लिपि में लिखिए:

1. मोहन – ……………………….
2. रमन – ……………………….
3. हरी – ……………………….
4. सीमा – ……………………….
5. रहीम – ……………………….
6. सीता – ……………………….

उत्तर:

1. Mohan
2. Raman
3. Hari
4. Seema
5. Rahim
6. Sita

प्रश्न 7.
पढ़ो और समझोः
उत्तर:

1. क् + ष = क्ष – क्षमा, कक्षा
2. त् + र = त्र – पत्र, चित्र
3. ग् + य = ज्ञ – यज्ञ, ज्ञान
4. श् + र = श्र – श्रम, श्रेय
5. क् + त = क्त – भक्त, रक्त
6. क् + क = क्क – पक्का, चक्का
7. क् + ख = क्ख – मक्खी, चक्खा
8. च् + छ = च्छ – अच्छा, गुच्छा
9. ट् + ठ = ट्ठ – गट्ठा, कवट्ठी
10. त् + त = त्त – पत्ता , गत्ता
11. त् + य = त्य – सत्य, हत्या
12. द् + द = द्द – गद्दी, भद्दा
13. द् + ध = द्ध – श्रद्धा, युद्ध
14. प् + य = प्य – प्यास, प्यारा
15. ल् + ल्ल = ल्ल – पिल्ला, दिल्ली
16. स् + य = स्य – स्यार, स्याही
17. श् + य = श्य – श्याम, श्यामा
18. ब् + ब = ब्ब – अब्बा, डिब्बा
19. ष् + ट = ष्ट – कष्ट, रुष्ट

प्रश्न 8.
नीचे दिए गए वाक्य फिर से लिखिए:
उत्तर:

1. शर्म कर।
2. गर्म खा ।
3. पर्व मना।
4. ट्रक चला।
5. धर्म पर चल ।
6. ट्रॉफी जीत ।
7. प्रेम कर।
8. वज्र उठा।
9. प्रश्न कर।
10. कर्म कर ।

Balbharti Maharashtra State Board Class 5 Hindi Solutions Sulabhbharati Chapter 4 बालिका दिवस Notes, Textbook Exercise Important Questions and Answers.

Maharashtra State Board Class 5 Hindi Sulabhbharati Solutions Chapter 4 बालिका दिवस

5th Standard Hindi Digest Chapter 4 बालिका दिवस Textbook Questions and Answers

1. पढो, समझो और लिखो:

प्रश्न 1.
पढो, समझो और लिखो:

Hindi Sulabhbharati Class 5 Solutions Chapter 4 बालिका दिवस Additional Important Questions and Answers

निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर दीजिए:

प्रश्न 1.
14 नवम्बर को किस नेता का जन्मदिन मनाया जाता है?
उत्तर:
14 नवम्बर को जवाहरलाल नेहरूजी का जन्मदिन मनाया जाता है।

प्रश्न 2.
जवाहरलाल नेहरू के जन्मदिन को हम किस रूप में मनाते हैं?
उत्तर:
जवाहरलाल नेहरू के जन्मदिन को हम बालदिवस के रूप में मनाते हैं।

प्रश्न 3.
शिक्षक दिवस कब आता है?
उत्तर:
शिक्षक दिवस पाँच सितम्बर के दिन आता है।

प्रश्न 4.
‘शिक्षक दिवस’ किसके जन्मदिन के रूप में मनाया जाता है?
उत्तर:
शिक्षक दिवस’ भारत के भूतपूर्व राष्ट्रपति डॉ. सर्वपल्ली राधाकृष्णन के जन्मदिन के रूप में मनाया जाता है।

प्रश्न 5.
आपके आस-पड़ोस में कितने परिवार रहते हैं?
उत्तर:
हमारे आस-पड़ोस में कुल दस परिवार रहते हैं।

प्रश्न 6.
आपकी कक्षा में कुल कितने विद्यार्थी हैं? उनमें से कितने लड़के और कितनी लड़कियाँ हैं?
उत्तर:
हमारी कक्षा में कुल 30 विद्यार्थी हैं। उनमें से 15 लड़के और 15 लड़कियाँ हैं।

प्रश्न 7.
किसके शिक्षित होने से पूरा परिवार शिक्षित होता है?
उत्तर:
एक लड़की के शिक्षित होने से पूरा परिवार शिक्षित होता है। (छात्रों के अनुसार प्र. 5 और प्र. 6 के उत्तर अलग – अलग हो सकते हैं।)

निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर एक वाक्य में लिखिए:

प्रश्न 1.
कक्षा में कौन बहुत तैयार होकर आया है?
उत्तर:
कक्षा में सृष्टि बहुत तैयार होकर आई है।

प्रश्न 2.
‘बालिका दिवस’ किसके जन्मदिन के रूप में मनाया जाता है?
उत्तर:
‘बालिका दिवस’ सावित्री बाई फुले के जन्मदिन के रूप में मनाया जाता है।

प्रश्न 3.
महाराष्ट्र की प्रथम शिक्षिका कौन मानी जाती हैं?
उत्तर:
‘सावित्रीबाई फुले’ महाराष्ट्र की प्रथम शिक्षिका मानी जाती हैं।

प्रश्न 4.
लड़कियों के लिए पहली पाठशाला कहाँ खोली गई?
उत्तर:
लड़कियों के लिए पहली पाठशाला पुणे में खोली गई।

प्रश्न 5.
इस पाठ में किस दिवस की जानकारी है?
उत्तर:
इस पाठ में ‘बालिका दिवस’ की जानकारी है।

प्रश्न 6.
दूर्वा के घर और कौन-कौन है?
उत्तर:
दूर्वा के घर चाचाजी और बड़े भैया भी हैं।

प्रश्न 7.
सावित्रीबाई फुले का जन्मदिन बालिका दिवस के रूप में क्यों मनाया जाता है?
उत्तर:
क्योंकि उन्होंने लड़कियों के लिए पहली पाठशाला शुरू की थी।

प्रश्न 8.
किन क्षेत्रों में लड़कियों का योगदान है?
उत्तर:
समाजसेवा, शिक्षा, विज्ञान, संगीत, प्रशासन, शोधकार्य और खेलकूद आदि क्षेत्रों में लड़कियों का योगदान है।

निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर एक शब्द में लिखिए:

प्रश्न 1.
तीन जनवरी को कौन – सा दिवस मनाया जाता है?
उत्तर:
बालिका दिवस।

प्रश्न 2.
सावित्रीबाई फुले के पति का नाम बताइए?
उत्तर:
महात्मा ज्योतिबा फुले।

प्रश्न 3.
सभी लड़कियाँ कहाँ जाती हैं?
उत्तर:
पाठशाला।

प्रश्न 4.
हमें स्वावलंबी और सजग कौन बनाती है?
उत्तर:
शिक्षा।

प्रश्न 5.
किसके शिक्षित होने से पूरा परिवार शिक्षित होता है?
उत्तर:
लड़की।

प्रश्न 6.
निम्नलिखित दिवस कब मनाए जाते हैं ? लिखिए:

1. स्वतंत्रता दिवस
2. गणतंत्र दिवस
3. बाल दिवस
4. शिक्षक दिवस
5. गाँधी जयंती
6. महिला दिवस
7. बालिका दिवस
8. महाराष्ट्र दिवस

उत्तर:

1. 15 अगस्त
2. 26 जनवरी
3. 14 नवम्बर
4. 5 सितंबर
5. 2 अक्टूबर
6. 8 मार्च
7. 3 जनवरी
8. 1 मई

किसने किससे कहाः

प्रश्न 1.
आज तो तुम तैयार होकर आई हो।
उत्तर:
दूर्वा ने सृष्टि से कहा।

प्रश्न 2.
“आज तीन जनवरी बालिका दिवस है ना!”
उत्तर:
सृष्टि ने दूर्वा से कहा।

व्याकरण:

प्रश्न 1.
समान अर्थवाले शब्द लिखिए:

1. दिवस
2. प्रथम
3. पाठशाला

उत्तर:

1. दिन
2. पहला
3. विद्यालय

प्रश्न 2.
लिंग बदलिए:

1. बालक
2. बहन
3. पति
4. शिक्षक
5. लड़का
6. माता

उत्तर:

1. बालिका
2. भाई
3. पत्नी
4. शिक्षिका
5. लड़की
6. पिता

प्रश्न 3.
वचन बदलिए:
1. लड़की
2. बहन
उत्तरः
1. लड़कियाँ
2. बहनें

प्रश्न 4.
विरुद्धार्थी शब्दों की जोड़ियाँ मिलाइए।

उत्तरः

प्रश्न 10.
उचित जोड़ियाँ मिलाइए:

उत्तरः

बालिका दिवस Summary in Hindi

पाठ का सारांशः

प्रस्तुत पाठ में लड़कियों की पढ़ाई – लिखाई का महत्त्व बताया गया है। सावित्रीबाई फुले ने अपने पति के साथ मिलकर लड़कियों की पहली पाठशाला पुणे में शुरू की थी। सावित्रीबाई फुले का जन्मदिन ‘बालिका दिवस’ के रूप में मनाया जाता है। आजकल लड़कियाँ भी पढ़-लिखकर हर क्षेत्र में नाम कमा रही हैं। इसलिए लड़कियों को पढ़ाना चाहिए। लड़का-लड़की दोनों को समान अधिकार मिलने चाहिए। एक लड़की के शिक्षित होने पर पूरा परिवार शिक्षित होता है। इस प्रकार पाठ में शिक्षा का महत्त्व बताया गया है।

शब्दार्थ:

1. समाजसेवा – लोगों की सेवा (social work)
2. शिक्षा – पढ़ाई (education)
3. प्रशासन – हुकूमत (administration)
4. शोधकार्य – खोजकार्य (research)
5. स्वावलंबी – स्वतंत्र (self dependent)
6. सजग – जागृत, सावधान (alert)
7. क्षेत्र – विभाग (field)
8. विज्ञान – (science)

albharti Maharashtra State Board Class 5 Marathi Solutions Sulabhbharati Chapter 19 अनुभव-२ Notes, Textbook Exercise Important Questions and Answers.

Maharashtra State Board Class 5 Marathi Sulabhbharati Solutions Chapter 19 अनुभव-२

5th Standard Marathi Digest Chapter 19 अनुभव-२ Textbook Questions and Answers

1. थोडक्यात उत्तरे लिहा.

प्रश्न (अ)
आईला पाहताच मुलगा धावत का गेला?
उत्तर:
मुलाला आईच्या हातात दोन मोठ्या पिशव्या दिसल्या. त्या जड असाव्यात असे त्याला वाटले. आईला मदत करावी या विचाराने आईला पाहताच मुलगा धावत गेला.

प्रश्न (आ)
आईचे हात कशामुळे लालेलाल झाले होते?
उत्तर:
आईच्या हातात दोन वजनदार पिशव्या होत्या. बराच वेळ त्या हातात धरल्याने ओझ्यामुळे आईचे हात लालेलाल झाले होते.

प्रश्न (इ)
आईला बरे का वाटले?
उत्तर:
आई दोन हातात वजनदार पिशव्या घेऊन एकटीच आली. तिचे हात त्या ओझ्यामुळे लालेलाल झाले होते. बराच वेळ ती स्वत:चे हात दाबत होती. आईच्या हातातील एक पिशवी मुलाने घेतल्यामुळे तिचे ओझे कमी झाले म्हणून तिला बरे वाटले.

प्रश्न (ई)
मुलाने किराणा सामान केव्हा आणायचे ठरवले? का?
उत्तर:
ज्या दिवशी शाळेला सुट्टी असेल तेव्हा किराणा सामान आणायला जायचे, असे मुलाने ठरवले. ज्यामुळे आईला पिशव्या उचलाव्या लागणार नाहीत.

2. खालील शब्दांत शरीराचे भाग असणारे शब्द शोधा.

प्रश्न 1.
खालील शब्दांत शरीराचे भाग असणारे शब्द शोधा.
उत्तर:

1. पाठवणी
2. यजमान
3. आगबोट
4. तोंडपाठ
5. पोटपूजा
6. पायपुसणी
7. गालबोट
8. नाकतोडा

3. खालील शब्द वाचा व तसेच लिहा.

प्रश्न 1.
खालील शब्द वाचा व तसेच लिहा.
सुट्टी, हुश्श, चक्कर, लख्ख, बग्गी, गच्च, सज्जन, लठ्ठ, उड्डाण, अण्णा, पत्ता, कथ्थक, जिद्द, घट्ट, अन्न, गप्पा, झिम्मा, अय्या, गल्ली, सव्वा.

4. विरुद्ध अर्थाचे शब्द लिहा.

प्रश्न 1.
विरुद्ध अर्थाचे शब्द लिहा.
(अ) मोठे ×
(आ) हसणे ×
(इ) जड ×
(ई) खाली ×
(उ) जाणे ×
(ऊ) सांडणे ×

5. खालील शब्दात लपलेले शब्द शोधा.

प्रश्न 1.
खालील शब्दात लपलेले शब्द शोधा.
उत्तर:
(अ) सामानाला – माना, नाला, नामा, मासा, माला
(आ) बाजारात – बात, रात, बाजा, राबा, राजा
(इ) चाललीस – चाल, लली, लस, सल
(ई) मनापासून – सून, मन, पाना, पान

6. तुम्ही आईला कोणकोणत्या कामात मदत करता?

प्रश्न 1.
तुम्ही आईला कोणकोणत्या कामात मदत करता?
उत्तर:
आम्ही आईला अनेक कामात मदत करतो.
घरकाम –
1. कपड्यांच्या घड्या करणे.
2. पुस्तके कप्प्यात ठेवणे
3. आपल्या चप्पल/बूट व्यवस्थित ठिकाणी ठेवणे.

बाहेरील काम –
1. इस्त्रीचे लहान कपडे आणणे
2. बँकेत चेक टाकणे
3. वाण्याकडे यादी देणे इत्यादी
4. दळण टाकणे/आणणे.

7. तुमच्या घराजवळील किराणामालाच्या दुकानात जा. तेथील वस्तूंची यादी करा व ती पुढील रकान्यात लिहा.

प्रश्न 1.
तुमच्या घराजवळील किराणामालाच्या दुकानात जा. तेथील वस्तूंची यादी करा व ती पुढील रकान्यात लिहा.
उत्तर:

8. जोड्या लावा.

प्रश्न 1.
पुढील जोड्या लावा.

उत्तर:

9. कंसातील योग्य शब्द निवडून खालील वाक्ये पूर्ण करा.

प्रश्न 1.
कंसातील योग्य शब्द निवडून खालील वाक्ये पूर्ण करा.
(असतो, हळूहळू, शाळा, लवकर, पडली)
(अ) संजू ………………….” उठतो.
(आ) गोगलगाय …………… चालते.
(इ) हा बंगला नेहमी बंद ………………..
(ई) ………………….. वेळेवर भरते.
(उ) यावर्षी खूप थंडी ………………. .

उपक्रम:

प्रश्न 1.
आईविषयी एखादी कविता मिळवा. पाठ करा व वर्गात म्हणून दाखवा.

Marathi Sulabhbharati Class 5 Solutions Chapter 19 अनुभव-२ Additional Important Questions and Answers

एका वाक्यात उत्तरे लिहा.

प्रश्न 1.
आईकडे बघून मुलाला काय जाणवले?
उत्तर:
आईकडे बघून मुलाला जाणवले, की तिच्या हातातील पिशव्या खूप जड असाव्यात.

प्रश्न 2.
आईच्या हातातील पिशव्यांमध्ये काय होते?
उत्तर:
आईच्या हातातील पिशव्यांमध्ये महिन्याभराचं किराणा सामान होते.

प्रश्न 3.
मुलाने काळजीने आईला काय विचारले?
उत्तर:
“आई तू दर महिन्याला एवढं ओझं एकटीच घेऊन येतेस?”

प्रश्न 4.
पुढच्यावेळी आईबरोबर सामान आणायला कोण जाणार होते?
उत्तरः
पुढच्या वेळी आईबरोबर सामान आणायला मुलगा जाणार होता.

एक ते दोन शब्दात उत्तरे लिहा.

प्रश्न 1.
1. मुलगा कुठे निघाला होता?
2. आईच्या पिशवीत काय होते?
3. आईचे हात कसे झाले होते?
उत्तरः
1. घरी
2. किराणा सामान
3. लालेलाल

थोडक्यात उत्तरे लिहा.

प्रश्न 1.
आईबरोबर सामान आणायला गेल्याने मुलाला काय फायदा होणार होता?
उत्तर:
आईबरोबर सामान आणायला गेल्याने आईला तिच्या कामात मदत होणार होती व मुलाचे व्यवहारज्ञानही वाढणार होते.

प्रश्न 2.
तुम्ही आईला आणखी कोणत्या कामात मदत करू शकाल? ती कशी?
उत्तर:
सणावाराला किंवा घरात कुठला कार्यक्रम असेल तेव्हा घर स्वच्छ करण्यासाठी, सजवण्यासाठी आम्ही आईला मदत करू, तिच्या बरोबर बाजारात जाऊन भाजी घेण्यास, भाजी निवडण्यास आम्ही आईला मदत करू.

व्याकरण व भाषाभ्यास:

1. वाक्प्रचाराचा अर्थ सांगा व वाक्यात उपयोग करा.

प्रश्न 1.
गाठणे – एखादयाजवळ पोहोचणे
उत्तर:
पोलिसांनी चोराला गाठले.

प्रश्न 2.
भाव गगनाला भिडणे – खूप महागाई होणे.
उत्तर:
सोन्याचे भाव दिवसेंदिवस गगनाला भिडत आहेत.

प्रश्न 3.
हुश्श करणे – मोकळा श्वास घेणे.
उत्तर:
वर्षभराची कामे पूर्ण झाल्यावर शिक्षकांनी हुश्श केले.

प्रश्न 4.
खालील शब्दात लपलेले शब्द शोधा.
उत्तर:

1. वारसदार – दार, वारस, वार, वास, रस, सर
2. हिरवागार -हिरवा, गार, वार, रवा
3. समाहार – हार, मार, सहा, रस
4. व्यवहारज्ञान – वन, ज्ञान, व्यवहार, वर

अनुभव-२ Summary in Marathi

पदयपरिचय:

आईबद्दलची काळजी आणि मुलाचा समजुतदारपणा या पाठात सांगितला आहे.

शब्दार्थ:

1. शाळा – विदयालय (school)
2. घर – राहण्याचे ठिकाण (house)
3. पिशव्या – (bags)
4. सामान – माल (goods)
5. किराणा सामान – वाण्याकडून घेतलेले सामान (grocery)
6. दुकान – (a shop)
7. दमणे – थकणे – (to tired)
8. बाजार-हाट – (market)
9. ओझं – (burden)
10. काळजी – चिंता – (worry)
11. व्यवहारज्ञान – (practical knowledge)
12. जड – वजनदार – (heavy)

Balbharti Maharashtra State Board Class 5 Marathi Solutions Sulabhbharati Chapter 16 मी नदी बोलते Notes, Textbook Exercise Important Questions and Answers.

Maharashtra State Board Class 5 Marathi Sulabhbharati Solutions Chapter 16 मी नदी बोलते

5th Standard Marathi Digest Chapter 16 मी नदी बोलते Textbook Questions and Answers

1. खालील प्रश्नांची एका वाक्यात उत्तरे लिहा.

प्रश्न (अ)
नदीचा जन्म कोठे होतो?
उत्तर:
नदीचा जन्म पर्वतावर होतो.

प्रश्न (आ)
नदी मोठी कशी होते?
उत्तर:
इतर नदया व ओढे नदीच्या प्रवाहात येऊन मिळतात, त्यामुळे नदी मोठी होते.

प्रश्न (इ)
नदीच्या पाण्याचा उपयोग लोक कशाकशासाठी करतात?

प्रश्न (ई)
नदीचा वेग कधी कमी होतो?
उत्तरः
नदी जेव्हा पर्वतउतारावरून सपाट मैदानी प्रदेशात येते, तेव्हा तिचा वेग कमी होतो.

प्रश्न (उ)
नदी आपल्याला कोणता संदेश देते?
उत्तर:
‘थांबला तो संपला’ हा संदेश नदी आपल्याला देते.

प्रश्न (ऊ)
तुमच्या जिल्ह्यात कोणकोणत्या नद्या आहेत?

2. पहिल्या दोन उदाहरणांचे निरीक्षण करा. त्यानुसार रिकाम्या जागा भरा.

प्रश्न 1.
पहिल्या दोन उदाहरणांचे निरीक्षण करा. त्यानुसार रिकाम्या जागा भरा.
उत्तरः

3. ‘हिरवेगार’ यासारखे रंगछटा दाखवणारे शब्द सांगा.

प्रश्न 1.
‘हिरवेगार’ यासारखे रंगछटा दाखवणारे शब्द सांगा.
उत्तर:

1. पिवळेधमक
2. पांढरेशुभ्र
3. निळाशार
4. लालभडक
5. काळेकुट्ट

4. ‘थांबला तो संपला’ यासारखी सुवचने सांगा.

प्रश्न 1.
‘थांबला तो संपला’ यासारखी सुवचने सांगा.
उत्तर:
1. ‘वृक्ष माझा सखा.’
2. ‘थेंबे थेंबे तळे साचे’.
3. ‘मूर्ती लहान पण किर्ती महान’.

5. खालील शब्द वाचा व तसेच लिहा.

प्रश्न 1.
खालील शब्द वाचा व तसेच लिहा.
पर्वत, सर्व, किर, पूर्व, मर्कट, सूर्य, प्रवास, चक्र, चंद्र, क्रमांक, प्रकार, ग्रह.

उपक्रम:

1. परिसर अभ्यासाची पुस्तके, वर्तमानपत्रे, नकाशे यांतून वेगवेगळ्या नद्यांची नावे शोधा. यादी करा.
2. नदीचे प्रदूषण कमी कसे करता येईल ते चर्चा करून सांगा.
3. खालील घोषवाक्ये पाहा. ‘पाणी वाचवणे’ या संदर्भातील आणखी घोषवाक्ये मिळवा व संग्रह करा.

पाण्याची बचत:

1. पाण्याची टंचाई आहे. पाणी जपून वापरा.

Marathi Sulabhbharati Class 5 Solutions Chapter 16 मी नदी बोलते Additional Important Questions and Answers

प्रश्न 1.
एका शब्दात उत्तरे लिहा.

1. माणसे नदीला अडवायला काय बांधतात?
2. लोक कचरा, खराब पाणी नदीत सोडून नदीला काय करतात?
3. शेवटी नदी कोणाला जाऊन मिळते?
4. नदी आपल्या आसपासचा परिसर कसा करते?
5. धरणाच्या वाहत्या पाण्यावर काय तयार होते?
6. माणसे नदीच्या पाण्यात काय सोडतात?

उत्तरः

1. धरण
2. प्रदूषित
3. सागराला
4. हिरवागार
5. वीज
6. सांडपाणी

2. खालील प्रश्नांची एका वाक्यात उत्तरे लिहा.

प्रश्न 1.
नदी कोणावर नाराज आहे?
उत्तर:
नदी माणसांवर नाराज आहे.

प्रश्न 2.
नदीकडून आपण काय शिकले पाहिजे?
उत्तर:
नदीकडून आपण ‘दुसऱ्यांना नेहमी देत रहा’, ‘थांबू नका’, ‘पुढे जात रहा’ हे शिकले पाहिजे.

प्रश्न 3.
शेवटी नदीचा प्रवास कुठे संपतो?
उत्तर:
जिथे नदी सागराला जाऊन मिळते, तिथे शेवटी नदीचा प्रवास संपतो.

प्रश्न 4.
नदी कोणत्या रूपाने पर्वतावरून खाली येते?
उत्तर:
नदी धबधब्याच्या रूपाने पर्वतावरून खाली येते.

प्रश्न 5.
तुम्हांला माहीत असलेल्या धरणांची नावे लिहा.
उत्तर:

1. कोयना
2. बारवी
3. खडकवासला
4. तानसा.

प्रश्न 6.
रिकाम्या जागा भरा.

1. नदीच्या पाण्याने ………………………. तयार करतात.
2. पर्वतउतारावरून नदी …………………… मैदानी भागात येते.
3. नदी दोन्ही किनाऱ्यावरील परिसर ……………………….. करते.
4. नदीच्या प्रवाहात ………………………… सोडतात.
5. नदी म्हणून माझा ………………………….. थांबतो.
6. ……………………. रूपाने पर्वतावरून खाली येते.

उत्तर:

1. वीज
2. सपाट
3. हिरवागार
4. सांडपाणी
5. प्रवास
6. धबधब्याच्या

प्रश्न 7.
चूक की बरोबर ते लिहा.

1. नदीचा जन्म जमिनीवर होतो.
2. नदीच्या पाण्याचा वापर पिण्यासाठी करतात.
3. नदी पर्वतउतारावरून खोलगट भागात येते.
4. माणसांच्या रस्ते, छोटी गांवे, शहरे यांच्याजवळून वाहताना नदी जास्तच प्रदूषित होते.
5. नदीचे पाणी खारट असते.
6. नदी सर्वांच्या उपयोगी येते.

उत्तर:

1. चूक
2. बरोबर
3. चूक
4. बरोबर
5. चूक
6. बरोबर

थोडक्यात उत्तरे लिहा.

प्रश्न 1.
नदीला कोणत्या गोष्टींची खंत आहे?
उत्तर:
नदी जेव्हा पर्वतउतारावर सपाट मैदानी भागात येते, तेव्हा तिचा वेग कमी होतो. नदीचा दोन्ही किनाऱ्यांवरील परिसर हिरवागार होतो. शेतकरी शेतात भरपूर धान्य पिकवतात; असे असूनही त्या प्रवाहात सांडपाणी, कचरा टाकून पाण्याला प्रदूषित केले जाते, याची नदीला खंत आहे.

प्रश्न 2.
माणसे नदीच्या पाण्याचा उपयोग कशासाठी करतात?
उत्तर:
माणसे नदीच्या पाण्याचा वापर अनेक कारणांसाठी करतात. नदीच्या पाण्यावर वीज तयार केली जाते, कारखाने, पंप चालवण्यासाठी हीच वीज उपयोगी पडते, पिकांना पाणी देण्यासाठी, पिण्यासाठीही नदीच्या पाण्याचा उपयोग माणसे करतात.

प्रश्न 3.
नदीचे प्रदूषण कमी कसे होईल?
उत्तर:
नदीत कचरा नाही टाकला, गुरे पात्रात न धुता काठावरच धुतली, भांडी काठावरच धुण्यासाठी बादलीत पाणी घेतले, निर्माल्य टाकले नाही, सांडपाणी सोडले नाही, तर नदीचे प्रदूषण कमी होईल.

प्रश्न 4.
नदीचा शेतकऱ्याला काय फायदा होतो?
उत्तर:
नदी ही शेतकऱ्यासाठी जीवनदायीनी आहे. नदीच्या पाण्यामुळे शेतकरी शेतात भरपूर धान्य पिकवतात.

प्रश्न 5.
पाठ्यपुस्तक पृष्ठ क्र. 27 वरील चित्रांचे निरीक्षण करून तुमच्या शब्दांत पाच वाक्ये लिहा.
उत्तरः

1. नदीचा जन्म पर्वतावर होतो व इतर नदया, ओढे तिला येऊन मिळतात.
2. नदी वेगाने धबधब्याच्या रूपाने पर्वतावरून खाली येते.
3. नदयांचे पाणी अडवून त्यांवर धरणे बांधतात.
4. नदीच्या पाण्यावर वीज तयार केली जाते.
5. नदीच्या पाण्यावर शेतातील पंप चालवतात.

प्रश्न 6.
रिकाम्या जागा भरा.
उत्तरः

व्याकरण व भाषाभ्यास:

प्रश्न 1.
समानार्थी शब्द लिहा.

1. नदी
2. पर्वत
3. वीज
4. पाणी
5. वेग
6. खंत
7. गाव
8. शहर
9. समुद्र
10. भरपूर
11. वस्ती

उत्तर:

1. सरिता
2. मेरू
3. विदयुत
4. जल
5. गती
6. दुःख
7. ग्राम
8. नगर
9. सिंधू
10. खूप
11. वसाहत

प्रश्न 2.
विरुद्धार्थी शब्द लिहा.

1. जन्म
2. मोठी
3. खाली
4. भरपूर
5. उपयोगी
6. गाव
7. उंच
8. शेवटी
9. मला

उत्तर:

1. मृत्यू
2. लहान
3. वर
4. कमी
5. दुरूपयोगी
6. शहर
7. ठेंगू
8. आरंभी
9. तुला

प्रश्न 3.
वचन बदला.

1. नदी
2. ओढा
3. धरण
4. शेत
5. उडी
6. कडा
7. धबधबा
8. पर्वत
9. मैदान
10. किनारा
11. गोष्ट
12. वस्ती
13. गाव
14. शहर
15. कारखाना
16. धान्य

उत्तर:

1. नदया
2. ओढे
3. धरणे
4. शेते
5. उड्या
6. कडे
7. धबधबे
8. पर्वत
9. मैदाने
10. किनारे
11. गोष्टी
12. वस्त्या
13. गावे
14. शहरे
15. कारखाने
16. धान्य

प्रश्न 4.
‘पाणी वाचवणे’ या संदर्भात घोषवाक्ये लिहा.
उत्तरः

1. संपले पाणी तर संपेल जीवन.
2. जीवन म्हणजे पाणी.
3. पाणी अडवा पाणी जिरवा.
4. पाणी हे अमृत.
5. पाण्याला पर्याय नाही.

पाण्याची बचत

1. पाठ्यपुस्तक पान नं. 29 पाहून खालील प्रश्नांची एका वाक्यात उत्तरे लिहा.

प्रश्न 1.
पाणी जपून का वापरावे?
उत्तर:
पाण्याची टंचाई आहे, म्हणून पाणी जपून वापरावे.

प्रश्न 2.
वॉटरबॅगमधील उरलेल्या पाण्याचे काय करावे?
उत्तर:
वॉटरबॅगमधील उरलेले पाणी वाया न घालवता ते झाडांना घालावे.

प्रश्न 3.
पाणी पिताना कोणती काळजी घ्यावी?
उत्तर:
पाणी पिताना आपल्याला हवे तेवढेच पाणी ग्लासमध्ये घ्यावे.

प्रश्न 4.
भरून ठेवलेले पाणी काय करू नये?
उत्तरः
भरून ठेवलेले पाणी शिळे समजून ओतून देऊ नये.

प्रश्न 5.
वाहने धुताना कोणती काळजी घ्यावी?
उत्तर:
वाहने धुताना पाण्याचा पाइप न वापरता वाहने ओल्या कपड्याने पुसून घ्यावीत.

प्रश्न 6.
नळ गळत असेल तर काय करावे?
उत्तर:
नळ गळत असेल तर तो ताबडतोब दुरूस्त करून घ्यावा.

प्रश्न 7.
खालील वाक्य योग्य की अयोग्य ते लिहा.

1. पाहुण्यांना पिण्यासाठी पाणी देताना तांब्या-पेल्याने पाणी दयावे.
2. नळ वाहता ठेवून कपडे, भांडी धुवावीत.
3. दात घासताना नळ सुरू ठेवावा.
4. शॉवरखाली अंघोळ न करता बादलीत पाणी घेऊन अंघोळ करावी.
5. पाण्याचा पाईप गाड्या धुण्यासाठी वापरावा.

उत्तर:

1. योग्य
2. अयोग्य
3. अयोग्य
4. योग्य
5. अयोग्य

मी नदी बोलते Summary in Marathi

पाठ्यपरिचय:

‘मी नदी बोलते….’ या पाठात लेखकाने नदीच्या उगमापासून ते सागराला जाऊन मिळेपर्यंतच्या प्रवासाचे वर्णन केले आहे.

शब्दार्थ:

1. जन्म – उत्पत्ती (birth)
2. पर्वत – मोठा डोंगर (a mountain)
3. ओढा – पाण्याचा प्रवाह (stream)
4. धरण – बांध, नदीमध्ये पाणी अडवण्यासाठी घातलेला बंधारा (a dam)
5. कारखाने – यंत्रशाळा (a factory)
6. शेत – धान्य पेरण्याची जागा (a farm)
7. पंप – पाणी वर चढण्याचे यंत्र (pump)
8. उडी – झेप (leap)
9. वेग – गती (speed)
10. कोसळणे – जोरात खाली पडणे (to pour in to rents)
11. धबधबा – उंचावरून खाली पडणारा पाण्याचा प्रवाह (waterfall)
12. सपाट – समतल, उंच सखल नसलेले (flat)
13. किनारा – काठ (a shore, a bank)
14. परिसर – Taalstel last (surroundings)
15. खंत – दुःख (regret)
16. सांडपाणी – कपडे, भांडी धुण्यातून तयार झालेले घाण पाणी (dirty and flowing used water)
17. कचरा – केर (garbage)
18. प्रदूषित – अशुद्ध (polluted)
19. वस्ती – वसाहत (colony)
20. प्रवास – सफर, भ्रमंती (a journey)

Balbharti Maharashtra State Board Class 5 Hindi Solutions Sulabhbharati Chapter 8 करो और जानो Notes, Textbook Exercise Important Questions and Answers.

Maharashtra State Board Class 5 Hindi Sulabhbharati Solutions Chapter 8 करो और जानो

5th Standard Hindi Digest Chapter 8 करो और जानो Textbook Questions and Answers

1. सुनो और अभिनय करते हुए गाओ:

प्रश्न 1.
सुनो और अभिनय करते हुए गाओ:

प्रश्न 2.
कोष्ठक में दिए वर्णों से रिक्त स्थान भरो : (डे, णों, की, ना, मैं, थ, सू, हा, कि )
– ने, कप -, ह – म, अ – ज, – कान, रज, क – नी, – र – ।

Hindi Sulabhbharati Class 5 Solutions Chapter 8 करो और जानो Additional Important Questions and Answers

निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर लिखिए:

प्रश्न 1.
कपड़े कौन सिलता है?
उत्तर:
कपड़े दर्जी सिलता है।

प्रश्न 2.
बाग-बगीचों की देखभाल कौन करता है?
उत्तर:
बाग-बगीचों की देखभाल माली करता है।

प्रश्न 3.
धोबी कौन-सा काम करता है?
उत्तर:
धोबी कपड़े धोने, सुखाने और इस्त्री करने का काम करता है।

प्रश्न 4.
हमारे शहर में सुरक्षा प्रदान करने का काम किसका है?
उत्तर:
हमारे शहर में सुरक्षा प्रदान करने का काम पुलिस का है।

प्रश्न 5.
आग बुझाने का काम कौन-सा विभाग करता है?
उत्तर:
आग बुझाने का काम अग्निशामक (दमकल) विभाग करता है।

पाठ्यपुस्तक पृष्ठ क्र. 12 के चित्र देखकर निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर लिखिए:

प्रश्न 1.
कुम्हार क्या कर रहा है?
उत्तर:
कुम्हार मिट्टी के बरतन बना रहा है।

प्रश्न 2.
फूलवाली ने चित्र में कौन-कौन से फूल रखे हैं?
उत्तर:
फूलवाली ने चित्र में सेवंती, मौलश्री, कमल, चंपा, बेला, कनेर, गेंदा, गुलाब, गुड़हल आदि फूल रखे हैं।

प्रश्न 3.
फलवाले की दुकान में कौन-कौन से फल रखे हैं?
उत्तर:
अंगूर, तरबूज, अनार, सेब, संतरा, खरबूजा, अनन्नास, सीताफल, केला आदि फल रखे हैं।

प्रश्न 4.
पंसारी क्या-क्या बेचता है?
उत्तर:
पंसारी दाल, चावल, गेहूँ, बादाम, काजू, तेल आदि सभी चीजें बेचता है।

प्रश्न 5.
पंसारी चित्र में क्या कर रहा है?
उत्तर:
पंसारी सामान तौल रहा है।

प्रश्न 6.
चित्र में फुगड़ी कौन खेल रहा है?
उत्तर:
चित्र में दो लड़कियाँ फुगड़ी खेल रही हैं।

उचित शब्द चुनकर रिक्त स्थानों की पूर्ति कीजिए:

प्रश्न 3.
उचित शब्द चुनकर रिक्त स्थानों की पूर्ति कीजिए:
(पगड़ी, बेल, कूदते, झाडू, फुगड़ी)

1. लड़का ………….. बाँध रहा है।
2. लड़का रोटी …………. रहा है।
3. हम रस्सी …………. हैं।
4. माँ घर में सुबह-शाम ………… लगाती हैं।
5. लड़कियाँ ………….. खेल रही हैं।

उत्तर:

1. पगड़ी
2. बेल
3. कूदते
4. झाडू
5. फुगड़ी

प्रश्न 4.
निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर एक शब्द में लिखिए:

1. खेतों में काम कौन करता है?
2. देश की रक्षा करनेवाले क्या कहलाते हैं?
3. कोर्ट – कचहरी में कौन हमें न्याय पाने के लिए मदद करते हैं?
4. अस्पताल में मरीजों की देखभाल कौन करता है?
5. हमारे घर चिट्ठी कौन ले आता है ?

उत्तर:

1. किसान
2. सैनिक
3. वकील
4. नर्स
5. डाकिया

प्रश्न 5.
नीचे दिए गए कोष्ठक में से चुनकर अनाजों, फूलों और फलों के नाम लिखिए: (चावल, गुलाब, आम, कमल, गेहूँ, अमरूद, केला, चना, गेंदा, मटर, सेब, राजमा, चंपा, संतरा, चमेली)
उत्तर:

प्रश्न 6.
उचित जोड़ियाँ मिलाइए:

उत्तर:

करो और जानो Summary in Hindi

पाठ का परिचय:

इस पाठ के द्वारा हमें विभिन्न क्रियाओं की जानकारी दी गई है। क्रिया का अर्थ है कार्य करना (Action/Verb) – जैसे हँसना, खेलना, गाना, सोना, पढ़ना, आना, जाना, उठना, बैठना, धोना, बेलना, कूदना, नाचना, दौड़ना, खिलाना, झूलना आदि। चित्रों में सभी कुछ ना कुछ कार्य कर रहे हैं।
1. कुम्हार – मिट्टी के बरतन बनाने वाले को कुम्हार कहा जाता है। (potter)

2. पंसारी – पंसारी के यहाँ हर प्रकार की खाने वाली चीजें दाल, चावल, गेहूँ, बादाम, काजू, तेल आदि मिलती हैं। (grocer)

3. फूलवाली – फूलवाली (florist) के पास अलग-अलग प्रकार के फूल एवं फूलों की मालाएँ होती हैं। इनमें सेवंती white rose, मोलश्री, बेला (सफेद फूल), कनेर – सफेद, लाल या पीले फूल oleander, गेंदा marigold, गुलाब rose, गुड़हल hibiscus, कमल lotus, चंपा – एक सुगंधित पीला फूल magnolia इत्यादि होते हैं।

4. फलवाला – फलवाला (fruitseller) अलग-अलग प्रकार के फलों को बेचता है। अंगूर grapes, केला banana, अनार pomegranate, खरबूजा muskmelon, सीताफल custard apple, तरबूज watermelon, सेब apple, संतरा orange, अनन्नास pineapple इत्यादि होते हैं।

5. किसान – किसान खेती का काम करते हैं। (farmer)
6. डाकिया – हर एक के घर में चिट्ठी देने का काम करता है। (postman)
7. सैनिक – हमारे देश की रक्षा करता है। (soldier)
8. नर्स – मरीज़ों की सेवा करती है। (nurse)
9. वकील – वकील कोर्ट में केस लड़ता है। (lawyer)
10. मछुआरा – मछलियाँ पकड़ने तथा बेचने का काम करता है। (fisherman)
11. मूर्तिकार – मूर्तियाँ बनाने का काम करता है। (sculptor)
12. कवि – कविताएँ लिखता है। (poet)
13. चालक -गाड़ी चलाने का काम करता है। (driver)
14. गायक – गाना गाता है। (singer)

शब्दार्थ:

1. धोना – साफ करना (to clean)
2. कुम्हार – मिट्टी के बरतन बनानेवाला (potter)
3. फूलवाली – फूल बेचनेवाली (florist)
4. फलवाला – फल विक्रेता (fruit seller)
5. विभिन्न – अलग-अलग (different)
6. बोध – जानकारी (information)
7. मुवक्किल – (client)
8. पक्ष – साथ देना (favour)
9. गवाह – साक्षी (witness)

Balbharti Maharashtra State Board Class 5 Hindi Solutions Sulabhbharati Chapter 4 कश्मीरा Notes, Textbook Exercise Important Questions and Answers.

Maharashtra State Board Class 5 Hindi Sulabhbharati Solutions Chapter 4 कश्मीरा

5th Standard Hindi Digest Chapter 4 कश्मीरा Textbook Questions and Answers

1. अंतर बताओ:

प्रश्न 1.
पाठ्यपुस्तक के पेज क्र. 7 पर दिए गए चित्रों में दस अंतर निम्नलिखित हैं-

उतर:
चित्र 2 में

1. आसमान में एक पक्षी कम है।
2. एक पर्वत पर बर्फ नहीं गिरी है।
3. वृक्षों की संख्या कम है।
4. लड़की ने चूड़ी नहीं पहनी है।
5. नाव चलानेवाले चप्पू (पतवार) का आकार अलग है।
6. गले के पासवाले डिजाइन में लॉकेट के नीचे तीन गोले हैं।
7. लड़की के बाएँ हाथ के पीछे दुपट्टा दिख रहा है।
8. नीचे की तरफ कुर्ते के रंग में अंतर है।
9. गुलदस्ते और मटके के बीच में फूल नहीं है।
10. नीचे की तरफ मटके के रंग में अंतर है।

Hindi Sulabhbharati Class 5 Solutions Chapter 4 कश्मीरा Additional Important Questions and Answers

प्रश्न 1.
नीचे दिए गए दोनों चित्रों में से 5 अंतर बताओ और लिखो –

1. पेड़ की डाली पर 1 चिड़िया कम है।
2. गुब्बारेवाले के बाएँ हाथ में गुब्बारा नहीं है।
3. टोपीवाले के पास एक टोपी कम है।
4. गुब्बारेवाले के पास लड़का नहीं खड़ा है।
5. दो बतख़ ज्यादा हैं और बतख़ के बच्चे कम हैं।

कश्मीरा Summary in Hindi

इस पाठ के द्वारा छात्रों की निरीक्षण-शक्ति का विकास किया गया है। “

Balbharti Maharashtra State Board Class 5 Hindi Solutions Sulabhbharati Chapter 7 बधाई कार्ड Notes, Textbook Exercise Important Questions and Answers.

Maharashtra State Board Class 5 Hindi Sulabhbharati Solutions Chapter 7 बधाई कार्ड

5th Standard Hindi Digest Chapter 7 बधाई कार्ड Textbook Questions and Answers

1. देखो, सुनो और बनाओ

प्रश्न 1.
देखो, सुनो और बनाओ

Hindi Sulabhbharati Class 5 Solutions Chapter 7 बधाई कार्ड Additional Important Questions and Answers

1. कार्ड लिखते समय संबोधन, अभिवादन तथा समापन के संबंध में निम्न बातों का ध्यान रखना चाहिए:

निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर दीजिए:

प्रश्न 1.
किन अवसरों पर बधाई दी जाती है?
उत्तर:
विवाह, जन्मदिन, तरक्की आदि अवसरों पर बधाई दी जाती है।

निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर एक वाक्य में लिखिए:

प्रश्न 1.
बधाई – कार्ड क्यों लिखा गया है?
उत्तर:
दादाजी को जन्म दिन की बधाई देने के लिए बधाई – कार्ड लिखा गया है।

प्रश्न 2.
बधाई – कार्ड किसे लिखा गया है?
उत्तर:
बधाई – कार्ड दादाजी को लिखा गया है।

प्रश्न 3.
बधाई – कार्ड लिखने वाला कौन है?
उत्तर:
बधाई – कार्ड लिखने वाला पोता है।

प्रश्न 4.
बधाई – कार्ड में किन शब्दों में अभिवादन किया गया
उत्तर:
बधाई – कार्ड में ‘सादर प्रणाम’ इन शब्दों में अभिवादन किया गया है।

प्रश्न 5.
पाठ में किसका जन्मदिन है?
उत्तर:
पाठ में दादाजी का जन्मदिन है।

सही जोड़ियाँ मिलाइए:

प्रश्न 1.
सही जोड़ियाँ मिलाइए:

उत्तर:

1. पुत्र / पुत्री
2. भांजा / भांजी
3. भतीजा / भतीजी
4. पोता / पोती
5. नवासा / नवासी या नाती / नतिनी

प्रश्न 2.
लिंग बदलिए:

1. बेटा
2. भांजा
3. भतीजा
4. पोता
5. नवासा या नाती

उत्तरः

1. बेटी
2. भांजी
3. भतीजी
4. पोती
5. नवासी या नतिनी

बधाई कार्ड Summary in Hindi

पाठ का स्पष्टीकरणः

बधाई – कार्ड अपने मित्र, सहेली या संबंधियों को लिखे जाते हैं। जैसे – जन्मदिन की बधाई, परीक्षा में प्रथम आने की बधाई, मित्र या सहेली के भाई या बहन के विवाह पर बधाई। बधाई द्वारा छोटे रूप में अपनी बात दूसरों तक पहुंचाई जाती है। कार्ड पर पते का होना जरूरी है। कार्ड लिखते समय निम्नलिखित बातों का ध्यान रखना आवश्यक है:
1. कार्ड पर केवल एक वाक्य में या दो तीन शब्दों में अपनी बात कहें।
2. सरल शब्दों का प्रयोग करें।
3. बहुत अधिक बातें ना लिखें।।

शब्दार्थ:

1. बधाई – अभिनंदन (congratulations)
2. किनारा – सिरा (border)
3. टिकलियाँ – सितारे (sequence)
4. कैंची – काटने का साधन (scissor)
5. सामग्री – सामान (material)
6. परीक्षा – इम्तहान (exam)
7. संबोधन – (salutation)
8. गोंद – चिपकाने का पदार्थ (glue)
9. प्रतियोगिता – स्पर्धा (competition)
10. अभिवादन – स्वागत (greeting)
11. समापन – अंत (end)
12. पता – ठिकाना (address)