Maharashtra Board Class 6 Marathi Solutions Chapter 6 हे खरे खरे व्हावे

Balbharti Maharashtra State Board Class 6 Marathi Solutions Sulabhbharati Chapter 6 हे खरे खरे व्हावे Notes, Textbook Exercise Important Questions and Answers.

Maharashtra State Board Class 6 Marathi Solutions Chapter 6 हे खरे खरे व्हावे… (कविता)

Marathi Sulabhbharti Class 6 Solutions Chapter 6 हे खरे खरे व्हावे Textbook Questions and Answers

1. एका-दोन वाक्यात उत्तरे लिहा.

प्रश्न अ.
कवयित्रीला अवकाशात कसे फिरावेसे वाटते?
उत्तर:
कवयित्रीला हवेवर स्वार होऊन अवकाशात पक्ष्यासारखे फिरावेसे वाटते.

प्रश्न आ.
कवयित्रीला गवतावर कसे उतरावेसे वाटते?
उत्तरः
कवयित्रीला दवबिंदू होऊन गवतावर उतरावेसे वाटते.

Maharashtra Board Class 6 Marathi Solutions Chapter 6 हे खरे खरे व्हावे

प्रश्न इ.
धुके बनून कवयित्रीला काय करावेसे वाटते?
उत्तर:
धुके बनून कवयित्रीला पूर्ण जग झाकून मिश्कीलतेने पहावेसे वाटते.

प्रश्न ई.
कवयित्रीला सूर्यकिरण का व्हावेसे वाटते?
उत्तर:
सूर्यकिरण काळोखाला चिरणारा असतो म्हणून कवयित्रीला सूर्यकिरण व्हावेसे वाटते.

2. खालील कल्पनेचा योग्य अर्थ शोधा.

प्रश्न अ.
सूर्यप्रकाशे वाफ होऊनी पुन्हा पुन्हा परतावे.
1. सूर्यकिरणांची वाफ व्हावी.
2. सूर्याच्या उष्णतेने वाफ बनावी.
3. सूर्याच्या उष्णतेने वाफ बनून पुन्हा दवबिंदू बनावा.
उत्तर:
सूर्य किरण होऊन काळोख नष्ट करावा.

Maharashtra Board Class 6 Marathi Solutions Chapter 6 हे खरे खरे व्हावे

प्रश्न आ.
भास नको मज, तुम्हा सांगतो हे खरे खरे व्हावे.
1. निसर्गातल्या रंगात रंगून जावे.
2. वर्णन केलेल्या कल्पना प्रत्यक्षात याव्यात.
3. कोणतीच गोष्ट भासमान नसावी.
उत्तर:
वर्णन केलेल्या कल्पना प्रत्यक्षात याव्यात.

3. कवितेतून शोधा. उदा., चंद्राशी खेळणारा-भरारणारा वारा

Maharashtra Board Class 6 Marathi Solutions Chapter 6 हे खरे खरे व्हावे 1

प्रश्न 1.
कवितेतून शोधा. उदा., चंद्राशी खेळणारा-भरारणारा वारा
उत्तरः
(अ) अवकाशी विहरणारा – पक्षी
(आ) गवतावर उतरणारे – दवबिंदू
(इ) धरणीवर उतरणारे – धुके
(ई) उर्जेचा स्त्रोत असणारा – सूर्य
(उ) काळोखाला चिरणारा – सूर्यकिरण

Maharashtra Board Class 6 Marathi Solutions Chapter 6 हे खरे खरे व्हावे

4. ‘खरे-खोटे’ याप्रमाणे काही विरुद्धार्थी शब्दांच्या जोड्या लिहा.

Maharashtra Board Class 6 Marathi Solutions Chapter 6 हे खरे खरे व्हावे 2

प्रश्न 1.
‘खरे-खोटे’ याप्रमाणे काही विरुद्धार्थी शब्दांच्या जोड्या लिहा.
उत्तरः
Maharashtra Board Class 6 Marathi Solutions Chapter 6 हे खरे खरे व्हावे 3

5. ‘मी झाड झाले तर…’ अशी कल्पना करून पाच ते सहा वाक्ये लिहा.

प्रश्न 1.
‘मी झाड झाले तर…………….’ अशी कल्पना करून पाच ते सहा वाक्ये लिहा.
उत्तर:
किती छान कल्पना आहे ही! मी झाड झाले तर पोपट, मैना, बुलबुल, कोकीळ यांच्या घरट्यांची सोय होईल. सर्व लोकांना माझ्या फळांनी तृप्त करीन. गार गार सावली देईन. जमिनीची धूप थांबवीन. सर्वप्रकारे मी मदत करीन. सर्वांत महत्त्वाचे मी टाहो फोडून सांगेन, “लोकहो! मला तोडू नका. पर्यावरण सांभाळा. तरच तुमचे जीवन सुखमय होईल.”

Maharashtra Board Class 6 Marathi Solutions Chapter 6 हे खरे खरे व्हावे

6. हे शब्द असेच लिहा.

Maharashtra Board Class 6 Marathi Solutions Chapter 6 हे खरे खरे व्हावे 5

प्रश्न 1.
हे शब्द असेच लिहा.
Maharashtra Board Class 6 Marathi Solutions Chapter 6 हे खरे खरे व्हावे 5
उत्तर:
क्षितिज, ऊर्जा, मिष्किल, स्रोत, स्वार, सूर्यप्रकाश, चंद्र, निसर्ग, पुन्हा.

7. ‘झुळूक मी व्हावे’ कवी दा.अ. कारे यांची कविता मिळवून, त्या कवितेचे वर्गात वाचन करा.

प्रश्न 1.
‘झुळूक मी व्हावे’ कवी दा.अ. कारे यांची कविता मिळवून, त्या कवितेचे वर्गात वाचन करा.
उत्तर:
वरील उपक्रम विद्यार्थ्यांनी स्वत: करावा.

Maharashtra Board Class 6 Marathi Solutions Chapter 6 हे खरे खरे व्हावे

8. ढगांचे विविध आकार काढा. त्यांना रंग द्या व त्यांत कवितेचे एकेक कडवे सुंदर अक्षरांत लिहा.

प्रश्न 1.
ढगांचे विविध आकार काढा. त्यांना रंग द्या व त्यांत कवितेचे एकेक कडवे सुंदर अक्षरांत लिहा.

9. कवयित्रीला जशी अनेक रूपे घ्यावीशी वाटतात, तसे तुम्हांला कोण कोण व्हावेसे वाटते ते लिहा.

प्रश्न 1.
कवयित्रीला जशी अनेक रूपे घ्यावीशी वाटतात, तसे तुम्हांला कोण कोण व्हावेसे वाटते ते लिहा.
उत्तर:
मला एक छोटीशी, सुंदर, नाजूक परी व्हावेसे वाटते. परी झाल्यावर मी माझ्या हातातील जादूच्या कांडीने सगळी कामे पटपट पूर्ण करेन. सगळ्यांना मदत करेन. तसेच, मला एक लेखणी (पेन) व्हावेसे वाटते. मी माझ्या शाईच्या व टोकाच्या मदतीने पांढऱ्याशुभ्र मऊ कागदावर नाचेन. त्यामुळे, सुंदर नक्षी तयार होईल किंवा कविता लिहिली जाईल. मला विमानही व्हावेसे वाटते. उंच आकाशातून उडत वेगवेगळ्या देशांत जावेसे वाटते. कधी कधी मला फुलपाखरू व्हावेसे वाटते. सुंदर, नाजूक फुलांवर बसावेसे वाटते.

Maharashtra Board Class 6 Marathi Solutions Chapter 6 हे खरे खरे व्हावे

10. खालील चित्र पाहा. चित्राचे वर्णन करा.

प्रश्न 1.
खालील चित्र पाहा. चित्राचे वर्णन करा.
Maharashtra Board Class 6 Marathi Solutions Chapter 6 हे खरे खरे व्हावे 6
उत्तर:
हे एक सुंदर निसर्ग चित्र आहे. आकाशात ढग आहेत. पक्षी उडत आहेत. डोंगरांच्या रांगेतून सूर्योदय होत आहे. सुंदर हिरवळ, झाडे आहेत. एक टुमदार घर आहे. घराला कुंपण आहे. सकाळची प्रसन्न वेळ आहे. सर्वत्र गवत उगवले आहे. घराच्या आसपास गर्द झाडी आहे.

11. खालील वेळेला सूर्याचा रंग कसा दिसतो त्याचे निरीक्षण करा. लिहा.

Maharashtra Board Class 6 Marathi Solutions Chapter 6 हे खरे खरे व्हावे 7

उपक्रम: तुमच्या कल्पनेने या कवितेचे वर्णन करणारे निसर्गचित्र काढा व रंगवा.

खालील वाक्यांत कंसातील योग्य सर्वनामे घाला.
(आपण, ती, त्यांनी, स्वतः)
(अ) हसिना खेळाडू आहे. …………… रोज पटांगणावर खेळते.
(आ) बाईंनी मुलांना खाऊ वाटला. …………… मुलांशी गप्पा मारल्या.
(इ) घरातील सगळे म्हणाले, “………….. सिनेमाला जाऊ.’
(ई) जॉनने ……………’ चहा केला.

खालील वाक्यांतील रिकाम्या जागी कंसातील योग्य सर्वनामे लिहा.

(अ) ……………. गावाला जा. (तुम्ही, आपण, आम्ही)
(आ) आईने …………… डबा भरून दिला. (त्याने, तिचा, आपण)
(इ) आज ……………. खूप मजा केली. (ती, स्वतः, आम्ही)
(ई) दादा धावपटू आहे. ……………. रोज पळतो. (तो, ती, त्या)
(उ) …………..” बाळाला मांडीवर घेतले. (तिला, तिने, तिचा)
(ऊ) मोत्याने धावत येऊन …………… स्वागत केले. (आम्हांला, आपण, आमचे)

प्रश्न 1.
खालील वेळेला सूर्याचा रंग कसा दिसतो त्याचे निरीक्षण करा. लिहा.
Maharashtra Board Class 6 Marathi Solutions Chapter 6 हे खरे खरे व्हावे 7
उत्तर:
Maharashtra Board Class 6 Marathi Solutions Chapter 6 हे खरे खरे व्हावे 8

प्रश्न 2.
खालील वाक्यांत कंसातील योग्य सर्वनामे घाला.
(आपण, ती, त्यांनी, स्वतः)
(अ) हसिना खेळाडू आहे. …………… रोज पटांगणावर खेळते.
(आ) बाईंनी मुलांना खाऊ वाटला. …………… मुलांशी गप्पा मारल्या.
(इ) घरातील सगळे म्हणाले, “………….. सिनेमाला जाऊ.’
(ई) जॉनने ……………’ चहा केला.
उत्तर:
(अ) ती, (आ) त्यांनी, (इ) आपण, (ई) स्वतः

Maharashtra Board Class 6 Marathi Solutions Chapter 6 हे खरे खरे व्हावे

प्रश्न 3.
खालील वाक्यांतील रिकाम्या जागी कंसातील योग्य सर्वनामे लिहा.
(अ) ……………. गावाला जा. (तुम्ही, आपण, आम्ही)
(आ) आईने …………… डबा भरून दिला. (त्याने, तिचा, आपण)
(इ) आज ……………. खूप मजा केली. (ती, स्वतः, आम्ही)
(ई) दादा धावपटू आहे. ……………. रोज पळतो. (तो, ती, त्या)
(उ) …………..” बाळाला मांडीवर घेतले. (तिला, तिने, तिचा)
(ऊ) मोत्याने धावत येऊन …………… स्वागत केले. (आम्हांला, आपण, आमचे)
उत्तर:
(अ) तुम्ही, (आ) तिचा, (इ) आम्ही, (ई) तो, (उ) तिने, (ऊ) आमचे

Marathi Sulabhbharti Class 6 Solutions Chapter 6 हे खरे खरे व्हावे Important Additional Questions and Answers

खालील कल्पनेचा योग्य अर्थ शोधा.

प्रश्न 1.
काळोखाला चिरत चिरत मी सूर्य किरण व्हावा.
1. सूर्यकिरण होऊन काळोख नष्ट करावा.
2. उर्जेचा स्त्रोत पहावा.
3. सूर्याच्या प्रकाशाने उर्जा मिळावी.
उत्तर:
सूर्याच्या उष्णतेने वाफ बनून पुन्हा दवबिंदू बनावा.

Maharashtra Board Class 6 Marathi Solutions Chapter 6 हे खरे खरे व्हावे

खालील प्रश्नांची एक-दोन वाक्यांत उत्तरे लिहा.

प्रश्न 1.
उर्जेचा स्त्रोत कोणता आहे?
उत्तरः
सूर्य उर्जेचा स्त्रोत आहे.

प्रश्न 2.
कवयित्रीला कशात रंगून जावेसे वाटते?
उत्तर:
कवयित्रीला निसर्गातल्या रंगांमध्ये रंगून जावेसे वाटते.

प्रश्न 3.
कवितेतून शोधा.
उदा. चंद्राशी खेळणारा – भरारणारा वारा.
उत्तर:
आकाशात झुलणारा – ढग

Maharashtra Board Class 6 Marathi Solutions Chapter 6 हे खरे खरे व्हावे

खालील प्रश्नांची दोन-तीन वाक्यांत उत्तरे लिहा.

प्रश्न 1.
कवयित्रीला कोणकोणत्या गोष्टी खऱ्या व्हाव्यात असे वाटते?
उत्तर:
कवयित्रीला पक्षी व्हावे, दवबिंदू व्हावे, ढग होऊन झुलावे, वारा होऊन चंद्राशी खेळावे, धुक्यासारखे अलगद व्हावे, सूर्याला जवळून पहावे व निसर्गातल्या रंगांमध्ये रंगून जावे असे वाटते. या सर्व गोष्टींचा भास नको तर त्या खऱ्या व्हाव्यात असे तिला वाटते.

प्रश्न 2.
दवबिंदू कसा परतणार आहे ?
उत्तरः
सूर्यप्रकाशाने पाण्याची वाफ होईल व थंडीत पहाटे ते दवबिंदू होऊन परत गवतावर उतरतील. असाच क्रम पुन्हा-पुन्हा चालू राहील.

व्याकरण व भाषाभ्यास:

खालील वाक्यांत कंसातील योग्य सर्वनामे घाला.
(आपण, ती, त्यांनी, स्वतः, त्याला)

प्रश्न 1.
मी आणि रोहन रोज शाळेत जातो. मी जातांना हाक मारते.
उत्तर:
त्याला

Maharashtra Board Class 6 Marathi Solutions Chapter 6 हे खरे खरे व्हावे

प्रश्न 2.
समानार्थी शब्दांच्या जोड्या जुळवा.

‘अ’ गट ‘ब’ गट
1. स्वार होणे (अ) आकाशात उडणे
2. विहरणे (आ) भ्रम
3. अलगद (इ) आरूढ होणे
4. भास (ई) हळूच

उत्तर:

‘अ’ गट ‘ब’ गट
1. स्वार होणे (इ) आरूढ होणे
2. विहरणे (अ) आकाशात उडणे
3. अलगद (ई) हळूच
4. भास (आ) भ्रम

प्रश्न 3.
खालील शब्दांचा, वाक्प्रचारांचा वाक्यांत उपयोग करा.
उत्तर:

  1. मिश्कील – लहान मुले मिश्कील असतात.
  2. स्वार होणे – राजा घोड्यावर स्वार होऊन शिकारीला निघाला.
  3. अलगद – सीमाने काचेचे भांडे अलगद जमिनीवर ठेवले.
  4. काळोखाला चिरणे – बॅटरीचा झोत काळोखाला चिरत होता.
  5. विहरणे – पक्षी आनंदात आकाशात विहरतात.

Maharashtra Board Class 6 Marathi Solutions Chapter 6 हे खरे खरे व्हावे

लेखन विभाग:

प्रश्न 1.
खालील चित्र पहा. चित्राचे वर्णन करा.
Maharashtra Board Class 6 Marathi Solutions Chapter 6 हे खरे खरे व्हावे 9
उत्तर:
काश्मीरचे निसर्ग सौंदर्य
चित्रात हिमालयाच्या रांगा आहेत. त्यावर पांढराशुभ्र बर्फ आहे. देवदारचे उंच उंच वृक्ष आहेत. धबधब्याचे पाणी पडत आहे. पक्षी उडत आहेत. निसर्ग सौंदर्य अप्रतिम आहे.

Maharashtra Board Class 6 Marathi Solutions Chapter 6 हे खरे खरे व्हावे

प्रश्न 2.
मी झाड झाले तर ………… अशी कल्पना करून पाच ते सहा वाक्ये लिहा.
Maharashtra Board Class 6 Marathi Solutions Chapter 6 हे खरे खरे व्हावे 11
उत्तर:
1 – मासा
2 – फुलपाखरु
3 – मोर
4 – चांदणी

हे खरे खरे व्हावे Summary in Marathi

काव्यपरिचयः

प्रस्तुत कवितेत कवयित्रीच्या मनातील विचार खरे खरे व्हावे, असे तिला वाटते. पक्षी व्हावे, दवबिंदू व्हावे, चंद्राशी खेळावे, | सूर्याला जवळून पहावे अशा अनेक अशक्य गोष्टी करता याव्या, असे तिला वाटते. निसर्गातील रंगांमध्ये रंगून जाण्याची तिची इच्छा आहे.

Maharashtra Board Class 6 Marathi Solutions Chapter 6 हे खरे खरे व्हावे

शब्दर्थ:

  1. स्वार होणे – आरूढ होणे (to ride on)
  2. विहरणे – आकाशात उडणे (to fly)
  3. पक्षी – खग (bird)
  4. दवबिंदू – पानावरील पाण्याचा थेंब (dew drops)
  5. क्षितिज – आकाश जेथे जमिनीला टेकल्याचा भास होतो ती रेषा (horizon)
  6. गडद – भडक (dark)
  7. भरारणारा – वेगात वाहणारा (violent vind)
  8. धुके – (fog, mist)
  9. अलगद – हळूच (softly)
  10. धरणी – जमीन (land)
  11. मिश्कील – खोडकर (naughty, mischievous)
  12. उर्जा – उष्णता (energy)
  13. भास – भ्रम (illusion)
  14. स्त्रोत – जेथून मिळते तो मार्ग (source)

वाक्प्रचार व अर्थ :

1. काळोखाला चिरणे – काळोख भेदून जाणे.

Maharashtra Board Class 6 Hindi Solutions Chapter 7 कागज की थैली

Balbharti Maharashtra State Board Class 6 Hindi Solutions Sulabhbharati Chapter 7 कागज की थैली Notes, Textbook Exercise Important Questions and Answers.

Maharashtra State Board Class 6 Hindi Solutions Chapter 7 कागज की थैली

Hindi Sulabhbharti Class 6 Solutions Chapter 7 कागज की थैली Textbook Questions and Answers

Maharashtra Board Class 6 Hindi Solutions Chapter 7 कागज की थैली 1
Answer:
पाठ का मुख्य भावः
प्रस्तुत पाठ के माध्यम से छात्रों को कार्यानुभव के माध्यम से सिखाने का प्रयास किया गया है। छात्रों को स्वयं को कागज की थैली | बनाने के लिए कहकर उन्हें प्लास्टिक थैली का उपयोग छोड़कर कागज की थैली का उपयोग करने के लिए प्रेरित किया गया है।

Maharashtra Board Class 6 Hindi Solutions Chapter 7 कागज की थैली

Hindi Sulabhbharti Class 6 Solutions Chapter 7 कागज की थैली Additional Important Questions and Answers

निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर लिखिए:

Question 1.
कागज का उपयोग करके हम क्या-क्या बना सकते
Answer:
कागज का उपयोग करके हम पतंग, जहाज़, नाव, तोरण व कागज की सुंदर पत्रिकाएँ बना सकते हैं। उसे उपहार के रूप में दे सकते हैं।।

Question 2.
कागज की कौन-कौन सी वस्तुएँ बनाकर हम समारोह की रौनक को बढ़ा सकते हैं?
Answer:
कागज की झलियाँ वरंगबिरंगी पताकाएँ बनाकर हम समारोह की रौनक को बढ़ा सकते हैं।

Question 3.
कागज की थैली कों हम किस प्रकार सजा सकते हैं ?
Answer:
कागज की थैली पर लेंस, मोती, रंगीन काँच चिपकाकर उसे सजा सकते हैं।

Question 4.
कागज की थैली का उपयोग हम किस प्रकार कर सकते हैं?
Answer:
कागज की थैली का उपयोग हम जन्मदिन के अवसर पर थैली में उपहार डालकर देने के लिए कर सकते हैं।

Maharashtra Board Class 6 Hindi Solutions Chapter 7 कागज की थैली

Question 5.
कागज की सामग्री का उपयोग करके स्वंय के आधार पर पवन चक्की तैयार कीजिए।
Answer:
Maharashtra Board Class 6 Hindi Solutions Chapter 7 कागज की थैली 2

Maharashtra Board Class 6 Hindi Solutions Chapter 6 मेरा अहोभाग्य

Balbharti Maharashtra State Board Class 6 Hindi Solutions Sulabhbharati Chapter 6 मेरा अहोभाग्य Notes, Textbook Exercise Important Questions and Answers.

Maharashtra State Board Class 6 Hindi Solutions Chapter 6 मेरा अहोभाग्य

Hindi Sulabhbharti Class 6 Solutions Chapter 6 मेरा अहोभाग्य Textbook Questions and Answers

नाम तुम्हारे:

चित्र देखकर उचित सर्वनाम में लिखो:
Maharashtra Board Class 6 Hindi Solutions Chapter 6 मेरा अहोभाग्य 1
(तू, मैं, वह, यह, क्या, जैसा-वैसा, अपने-आप)
Answer:

  1. मैं
  2.  तू
  3. यह
  4. अपने-आप
  5. वह
  6. जैसा-वैसा
  7. क्या?

जरा सोचो ………बताओ:

यदि मैं पुस्तक होता/होती तो …….
Answer:
यदि मैं पुस्तक होता…..
स्वयं पुस्तक होना अपने आप में एक बहुत बड़ी बात है। यदि मैं पुस्तक होता तो लोगों को और दुनिया को ज्ञान देने के मेरे कर्तव्य को मैं भली-भाँति निभाता। मैं विद्यार्थियों के बौद्धिक, शारीरिक और सर्वांगीण विकास का ध्यान रखते हुए उन्हें योग्य मार्गदर्शन करता। सारे संसार को जीवन उपयोगी और मूल्यवान विचार प्रदान करता। पूरी मानव जाति के लिए उनके भले के लिए अपना पूरा जीवन त्याग देता।

Maharashtra Board Class 6 Hindi Solutions Chapter 6 मेरा अहोभाग्य

भाषा की ओर:

निम्नलिखित शब्दों के लिंग और वचन बदलकर लिखिए:
Maharashtra Board Class 6 Hindi Solutions Chapter 6 मेरा अहोभाग्य 2
Answer:

(१) बिल्ली, बिल्लियाँ, बिल्ले
(२) घोड़ियाँ, घोड़ा, घोड़े
(३) नागिन, नागिनें, नाग
(४) चुहिया, चूहा, चूहे

सुनो तो जराः

दैनिक समाचार सुनेंगे और मुख्य समाचार को फलक पर लिखकर कक्षा में सुनाएँगे:
Answer:
प्रश्न का उत्तर छात्र स्वयं तैयार करेंगे।

बताओ तो सही:

अपने मनपसंद व्यक्ति का साक्षात्कार लेने हेतु कोई पाँच प्रश्न लिखिए:
Answer:
मनपसंद व्यक्ति – प्रधानमंत्री श्री नरेंद्र मोदी जी

  1. महोदय, आपका पूरा नाम क्या है?
  2. आपका जन्म कब और कहाँ हुआ?
  3. आप अपने जीवन में क्या बनना चाहते थे?
  4. आप अपने देश के लिए और क्या करना चाहेंगे?
  5. आपके विचार से देश के सामने खड़ी सबसे बड़ी समस्या कौन-सी है?

Maharashtra Board Class 6 Hindi Solutions Chapter 6 मेरा अहोभाग्य

वाचन जगत से:

संत तुकाराम के अभंग पढ़ेंगे और गायेंगे:
Answer:
“तुका राम बहुत मीठा रे, भर राखें शरीर।
तनकी करूं नावरि, उतारूँ पैल तीर।।”

मेरी कलम से:

अपने परिवार से संबंधित कोई संस्मरण लिखिए:
(संस्मरण-लेखन / अनुच्छेद-लेखन)
Answer:
मनुष्य के जीवन से उसके कई संस्मरण जुड़े होते हैं। गतवर्ष मैं अपने परिवार के साथ अहमदाबाद गया था। वहाँ जाकर मुझे हमारे राष्ट्रपिता महात्मा गांधी का साबरमती आश्रम देखने का सौभाग्य प्राप्त हुआ। उनके स्वतंत्रता संग्राम योगदान के कई चित्र तथा उनकी लिखी किताबें और वहाँ का विस्तृत पुस्तकालय देखकर मानो मैं कहीं खो गया। घर के सभी लोग मुझे पूरे आश्रम में ढूँढ रहे थे। मैं मानो गांधी जी द्वारा लिखित उन किताबों में कहीं खो गया था। काफ़ी देर बाद पिताजी ने वहाँ आकर मुझे आवाज़ दी। मैंने देखा काफ़ी समय बीत चुका था। मैं करीब २ घंटे उस पुस्तकालय में मानो खो गया था। साबरमती आश्रम की यह भेंट मुझे भुलाए नहीं भूलती। यह मेरे जीवन का सबसे सुंदर संस्मरण है।

एक वाक्य में उत्तर लिखो:

Question 1.
साहित्यिक कार्यक्रम कहाँ होने वाला था?
Answer:
साहित्यिक कार्यक्रम शांति निकेतन में होने वाला था।

Question 2.
गुरुदेव की कहानियों में कौन-सी मनोवृत्ति के दर्शन होते हैं?
Answer:
गुरुदेव की कहानियों में ग्रामीण जनता की मनोवृत्ति के दर्शन होते हैं।

Maharashtra Board Class 6 Hindi Solutions Chapter 6 मेरा अहोभाग्य

Question 3.
संस्मरण में किस कहानी का उल्लेख किया गया है?
Answer:
संस्मरण में ‘काबुलीवाला’ कहानी का उल्लेख किया गया है।

Question 4.
लेखक आनंद विभोर क्यों हुए?
Answer:
लेखक आनंद विभोर इसलिए हुए क्योंकि लेखक जिस कमरे मे ठहरे थे, उसी कमरे में गुरुदेव रवींद्रनाथ ठाकुर ने ‘गीतांजली’ का अधिकांश भाग उसके बरामदे में लिखा था।

Question 5.
हिंदी वालों के दल को कहाँ ठहराया गया था?
Answer:
हिंदी वालों के दल को शांति निकेतन के सुंदर अतिथि-भवन में ठहराया गया था।

स्वयं अध्ययन:

महान विभूतियों की सूची बनाकर उनके कार्यों का उल्लेख करते हुए निबंध लिखिए:
Answer:

  1. महात्मा गांधी
  2. सुभाषचंद्र बोस
  3. लोकमान्य तिलक
  4. लालबहादुर शास्त्री
  5. सरदार वल्लभभाई पटेल
  6. पंडित जवाहरलाल नेहरू

देश के महापुरुष – देश की महान विभूतियों का योगदान

हमारे देश में प्राचीन काल में देश को स्वतंत्र कराने के लिए कई वीरों ने अपने प्राणों का बलिदान कर दिया। जिनके बलिदान के कारण ही आज हम खुली हवा में साँस ले रहे हैं। महात्मा गांधीजी ने लोगों को सत्य और अहिंसा की सीख दी तथा “करो या मरों” इस नारे के माध्यम से लोगों का हौसला बढ़ाया। अपनी स्वतंत्रता हासिल करने के लिए लोकमान्य तिलक ने ब्रिटिश सरकार को बताया कि ‘स्वराज्य मेरा जन्मसिद्ध अधिकार है, उसे मैं लेकर ही रहूँगा।’ उनकी इस घोषणा ने लोगों में सराहनीय जोश का संचार किया। सुभाषचंद्र बोस ने ‘तुम मुझे खून दो, मैं तुम्हें आजादी दूंगा।’ यह कहते हुए सभी युवकों और देशवासियों को संगठित होने का संदेश दिया।
लालबहादुर शास्त्री ने देशवासियों को स्वतंत्रता का महत्त्व समझाया और अंग्रेजों को देश से उखाड़ फेंकने के लिए लोगों में स्वतंत्रता की अलख जगाई। इस प्रकार देश के कई महापुरुषों ने स्वतंत्रता आंदोलन में अपना सहयोग दिया। इन सभी महापुरुषों के योगदान के कारण ही हमारा भारत देश १५ अगस्त, १९४७ को स्वतंत्र हो गया।

Maharashtra Board Class 6 Hindi Solutions Chapter 6 मेरा अहोभाग्य

सदैव ध्यान में रखो:

उल्लेखनीय कार्य ही व्यक्ति को महान बनाते हैं।
Answer:
इस संसार में प्रतिदिन कई लोग जन्म लेते हैं, तो कई लोगों की मृत्यु होती है। संसार सभी को याद नहीं रखता। जो व्यक्ति अपने कार्य-काल में समाज, देश एवं अपनी संस्कृति के लिए कुछ अतुलनीय कार्य करता है, उसी व्यक्ति को संसार याद रखता है। व्यक्ति अपने धन, संपत्ति एवं पद की प्रतिष्ठा से महान नहीं बनता, बल्कि अपने उल्लेखनीय कार्यों से ही महान बनता है।

विचार मंथन:

हे विश्वचि माझे घर।

मराठी में लिखी इस उक्ति के लिए संस्कृत में एक उक्ति है- ‘वसुधैव कुटुंबकम्’ अर्थात संपूर्ण विश्व ही मेरा घर है। बोली-भाषा, जाति-धर्म, रंग, संस्कृति, सरहद आदि के आधार पर हम भले ही अलग-अलग हों, पर सबसे पहले हम इंसान हैं। विश्व के प्रत्येक व्यक्ति को एक-दूसरे की आवश्यकता है। ऐसे में भेदभाव की दीवार को तोड़कर हम सभी को एक होना चाहिए।

खोजबीन:

नोबल पुरस्कार प्राप्त विभूतियों के चित्र चिपकाओ। उन्हें यह पुरस्कार किसलिए प्राप्त हुआ है, बताओ?
Maharashtra Board Class 6 Hindi Solutions Chapter 6 मेरा अहोभाग्य 3
Answer:
Maharashtra Board Class 6 Hindi Solutions Chapter 6 मेरा अहोभाग्य 4
Maharashtra Board Class 6 Hindi Solutions Chapter 6 मेरा अहोभाग्य 5
Maharashtra Board Class 6 Hindi Solutions Chapter 6 मेरा अहोभाग्य 6

Maharashtra Board Class 6 Hindi Solutions Chapter 6 मेरा अहोभाग्य

Maharashtra Board Class 6 Hindi Solutions Chapter 6 मेरा अहोभाग्य 7

Hindi Sulabhbharti Class 6 Solutions Chapter 6 मेरा अहोभाग्य Additional Important Questions and Answers

निम्नलिखित शब्दों में से उचित शब्द चुनकर रिक्त स्थानों की पूर्ति कीजिए:

(बरामदा, धन्यवाद, ग्रामीण, मानसिक, गीतांजली)

Question 1.
गुरुदेव की प्रारंभिक कहानियों में ……………… जीवन के संसर्ग का वर्णन है।
Answer:
ग्रामीण

Question 2.
हम सबके लिए यह एक ……………… खाद्य था।
Answer:
मानसिक

Question 3.
हम सबने गुरुदेव को ……………… दिया।
Answer:
धन्यवाद

Maharashtra Board Class 6 Hindi Solutions Chapter 6 मेरा अहोभाग्य

Question 4.
गुरुदेव को उनकी रचना ……………… के लिए नोबल पुरस्कार प्राप्त हुआ।
Answer:
गीतांजली

Question 5.
कमरे के बाहर एक विस्तृत ……………… था।
Answer:
बरामदा

निम्नलिखित वाक्य सही हैं या गलत लिखिए:

Question 1.
कार्यक्रम की अध्यक्षता लेखक करने वाले थे।
Answer:
गलत

Question 2.
मध्याह्न के बाद गुरुदेव की भेंट हुई।
Answer:
सही

Question 3.
गुरुदेव ने लगभग १० मिनट बात की।
Answer:
गलत

Maharashtra Board Class 6 Hindi Solutions Chapter 6 मेरा अहोभाग्य

Question 4.
‘गीतांजली’ के लिए रवींद्रनाथ ठाकुर को भारत रत्न दिया गया।
Answer:
गलत

Question 5.
गुरुदेव की सेहत ठीक नहीं है – यह सुनकर लेखक को दुःख हुआ।
Answer:
सही

निम्नलिखित शब्दों का वाक्यों में प्रयोग कीजिए:

Question 1.
लोकप्रिय
Answer:
‘गोदान’ एक लोकप्रिय उपन्यास है।

Question 2.
उल्लास
Answer:
अपने सामने पुराने मित्र को अचानक खड़ा देखकर राम का मन उल्लास से भर गया।

Question 3.
दर्जन
Answer:
आज कल महँगाई के कारण ४० रुपये में केवल १ दर्जन केले ही आते हैं।

Maharashtra Board Class 6 Hindi Solutions Chapter 6 मेरा अहोभाग्य

Question 4.
उपवन
Answer:
मेरे घर के सामने एक उपवन है।

Question 5.
प्रात:काल
Answer:
मैं प्रात:काल घूमने जाता हूँ।

Question 6.
निराश
Answer:
अपने मित्र की मृत्यु का समाचार सुनकर मोहन निराश हो गया।

निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर एक-एक वाक्य में लिखिए:

Question 1.
साहित्यिक कार्यक्रम कहाँ होने वाला था?
Answer:
साहित्यिक कार्यक्रम शांति निकेतन में होने वाला था।

Question 2.
गुरुदेव की कहानियों में कौन-सी मनोवृत्ति के दर्शन होते हैं?
Answer:
गुरुदेव की कहानियों में ग्रामीण जनता की मनोवृत्ति के दर्शन होते हैं।

Question 3.
संस्मरण में किस कहानी का उल्लेख किया गया है?
Answer:
संस्मरण में ‘काबुलीवाला’ कहानी का उल्लेख किया गया है।

Maharashtra Board Class 6 Hindi Solutions Chapter 6 मेरा अहोभाग्य

Question 4.
लेखक आनंद विभोर क्यों हुए?
Answer:
लेखक आनंद विभोर इसलिए हुए क्योंकि लेखक जिस कमरे मे ठहरे थे, उसी कमरे में गुरुदेव रवींद्रनाथ ठाकुर ने ‘गीतांजली’ का अधिकांश भाग उसके बरामदे में लिखा था।

Question 5.
हिंदी वालों के दल को कहाँ ठहराया गया था?
Answer:
हिंदी वालों के दल को शांति निकेतन के सुंदर अतिथि-भवन में ठहराया गया था।

निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर दो-तीन वाक्यों में लिखिए:

Question 1.
दूसरे दिन लेखक और उनके दल को किस बात की जानकारी दी गई?
Answer:
दूसरे दिन लेखक और उनके दल को इस बात की जानकारी दी गई कि गुरुदेव का स्वास्थ्य ठीक न होने के कारण वे कार्यक्रम की बैठक में नहीं आ पाएँगे।

Question 2.
गुरुदेव की कहानियाँ संसार के किसी भी आदमी को क्यों भा सकती हैं?
Answer:
गुरुदेव की कहानियाँ संसार में किसी भी आदमी को इसलिए भा सकती हैं, क्योंकि मनुष्य-स्वभाव तो दुनिया में हर जगह एक सा ही होता है।

Maharashtra Board Class 6 Hindi Solutions Chapter 6 मेरा अहोभाग्य

Question 3.
लेखक की खुशियों का ठिकाना क्यों न रहा?
Answer:
लेखक की खुशियों का ठिकाना इसलिए नहीं रहा क्योंकि जिस कमरे में लेखक ठहरे हुए थे, उसी कमरे में गुरुदेव काफी समय तक रह चुके थे।

व्याकरण और भाषाभ्यास

निम्नलिखित शब्दों का विलोम लिखिए:

  1. दिन
  2. जैसा
  3. जीवन
  4. छोटी
  5. सच

Answer:

  1. रात
  2. वैसा
  3. मरण
  4. बड़ी
  5. झूठ

Maharashtra Board Class 6 Hindi Solutions Chapter 6 मेरा अहोभाग्य

निम्नलिखित शब्दों का वचन बदलिए:

  1. खुशी
  2. कहानी
  3. भाषा
  4. कल्पना
  5. मंज़िल

Answer:

  1. खुशियाँ
  2. कहानियाँ
  3. भाषाएँ
  4. कल्पनाएँ
  5. मंजिलें

निम्नलिखित बाक्यों में से सर्वनाम शब्द छाँटकर लिखिए:

  1. मैं बहुत ही उल्लासित था।
  2. यह अतिथि भवन अशोक वृक्षों के सघन उपवन के बीचो-बीच बनाया गया था।
  3. हम लोगों को केवल पंद्रह मिनटों का समय दिया है।
  4. इस मकान में जगह की भी कमी है।
  5. वह कहानी कल्पना की सृष्टि है।

Answer:

  1. मैं
  2. यह
  3. हम
  4. इस
  5. वह

Maharashtra Board Class 6 Hindi Solutions Chapter 6 मेरा अहोभाग्य

निम्नलिखित सर्वनाम शब्दों का वाक्यों में प्रयोग कीजिए:

मैं, यह, स्वयं, कब, जिसकी-उसकी
Answer:

  • मैं कल मुंबई जाऊँगा।
  • यह मेरा घर है।
  • मैं अपना काम स्वयं कर लूँगा।
  • तुम कब जाओगे?
  • जिसकी लाठी, उसकी भैंस।

Maharashtra Board Class 6 English Solutions Chapter 3.7 At the Science Fair

Balbharti Maharashtra State Board Class 6 English Solutions Chapter 3.7 At the Science Fair Notes, Textbook Exercise Important Questions and Answers.

Maharashtra State Board Class 6 English Solutions Chapter 3.7 At the Science Fair

Class 6 English Chapter 3.7 At the Science Fair Textbook Questions and Answers

1. Answer the following questions:

Question a.
What two basic rules were followed in the Science Fair?
Answer:
The two basic rules to be followed in the Science Fair were:

  1. Everything should be handled by students
  2. The entertainment booths and refreshment stalls had to have a scientific base.

Question b.
How early did the preparations for the Science Fair begin?
Answer:
The preparations for the Science Fair began a couple of months in advance.

Question c.
How was the committee formed?
Answer:
A committee of parents and teachers was set up to look after all the work of the fair. Some students representative were also taken on the committee to give them a firsthand experience of managing big programmes.

Maharashtra Board Class 6 English Solutions Chapter 3.7 At the Science Fair

Question d.
What themes did the committee identify?
Answer:
The themes identified by the committee were – Plant, Animals, Properties of Substances, Energy, Science in our Everyday Life, Latest News from the World of Science and Food and Nutrition.

Question e.
How did the students prepare for their stalls/ presentations?
Answer:
Stalls were allotted to many groups of children. Each group selected a topic/idea from the chosen themes. The young scientists began collecting a lot of information about their topic using their science text book, their school library and the internet. They shared and discussed this information in their groups and decided the exact activity for their stall deciding whether they would build and display a model, give a demonstration, present their project through posters or simply exhibit a collection.

Question f.
What did Mr Gizare appreciate the most?
Answer:
Mr Gizare appreciated the fact that in most of the stalls, visitors could try out the various science experiments and models.

Maharashtra Board Class 6 English Solutions Chapter 3.7 At the Science Fair

Question g.
What did the Clean Brigade do?
Answer:
The Clean Brigade members made rounds of the Fair spreading the message of cleanliness and they had vowed to keep the school premises spick and span during the Fair.

2. Make charts to show the important points to remember while making –

Question a.
A graphic presentation
Answer:
Graphic Presentation:

  • Write to the point so that a visitor may read a chart or poster at a glance.
  • Make use of bullet points or bulleted lists.
  • Use pictures and diagrams and label them.
  • Use pictograms, graphs, pie-charts etc. to show numerical data.
  • Plan all your posters, charts properly before you start making them.
  • Make a rough ‘mini-copy’ before you begin work on the big, final poster or chart.
  • Don’t forget to check your spellings, sentences or other errors in the ‘mini-copy’ itself.
  • Use different colours to highlight important features, but use them judiciously.
  • If you have used any text, pictures, diagrams, etc. from elsewhere, acknowledge the source.

Maharashtra Board Class 6 English Solutions Chapter 3.7 At the Science Fair

Question b.
An oral presentation
Answer:

Do’s Don’ts
a. Keep the oral presentation short and to the point a. Don’t cross the allotted time
b. Be confident b. Don’t fidget
c. Rehearse the speech well c. Don’t use ‘umms’ and ‘errs’
d. Relate to the topics exhibited directly d. Don’t talk irrelevant things
e. Be ready to answer relevant questions e. Don’t give irrelevant answers
f. Use visuals or graphics f. Don’t leave the walls of the stalls empty
g. Point to the relevant graphic or visual while speaking g. Don’t speak without pointing to visuals or graphics
h. Wear clean and tidy clothes h. Don’t dress up to show off
i. Be polite and pleasant when you talk to visitors i. Don’t be rude or fast while talking to visitors
j. Say out if you don’t know an answer j. Don’t talk everything else other than the answer
k. Smile, it makes others feel nice k. Don’t keep a grumpy face

3. Relate the themes of the fair to your science text book by writing the relevant chapter numbers under each theme.

Question 1.
Relate the themes of the fair to your science text book by writing the relevant chapter numbers under each theme.
Answer:
To be done by students.

Maharashtra Board Class 6 English Solutions Chapter 3.7 At the Science Fair

4. Find in your science textbook, the topics of the stalls handled by the students of VI A (Write the page number).

Question 1.
Find in your science textbook, the topics of the stalls handled by the students of VI A (Write the page number).
Answer:
To be done by students.

5. What themes would you like to add to the themes given in this passage?

Question 1.
What themes would you like to add to the themes given in this passage?
Answer:

  1. Why does honey crystallize?
  2. How to make a lemon battery?
  3. Build your own telescope.

Maharashtra Board Class 6 English Solutions Chapter 3.7 At the Science Fair

6. Imagine you are visiting the Science Fair. What other stalls (apart from the ones mentioned here) are you likely to find there? Try to list at least five more stalls.

Question 1.
Imagine you are visiting the Science Fair. What other stalls (apart from the ones mentioned here) are you likely to find there? Try to list at least five more stalls.
Answer:

  1. Use of empty aerated bottles as life belts to save from drowning.
  2. Manually rotating a wheel to generate electric energy.
  3. Replantation of a tree instead of cutting it down.

7. Using your imagination, and information from other sources, describe anyone stall in detail.

Question 1.
Using your imagination, and information from other sources, describe anyone stall in detail.
Answer:
I visited a stall at the Science Fair. The theme of the stall was ‘Energy’, The experiments shown were to produce electricity at home and the method was very simple, but the part of the experiment was that it was so simple that anyone could try it out themselves at the stall.

  • The prize winning project was how to make lemon Battery.
  • The aim of the experiment was to make Lemon Battery.

The material used were 2 lemons, Copper wires, 2 large paper chips, 2 coins, a digital clock, scissors and a knife.
Besides the Lemon Battery Projects, there were other projects which focussed on the use of Kinetic Energy, Uses of Potential Energy, Electrostatic Energy, Sound, Food adulteration, Mechanical Energy and Fun with Magnets. Also Charts were put up best with bold writing.

Maharashtra Board Class 6 English Solutions Chapter 3.7 At the Science Fair

8. Choose a ‘question’ through your own observation. Try to follow the scientific method to find the answer to that question. Take the help of your teacher/parents to set up the experiment.

Question 1.
Choose a ‘question’ through your own observation. Try to follow the scientific method to find the answer to that question. Take the help of your teacher/parents to set up the experiment.
Answer:
Maharashtra Board Class 6 English Solutions Chapter 3.7 At the Science Fair 1

9. Visit a library: Find and read the biography of your favourite scientist.

Question 1.
Visit a library: Find and read the biography of your favourite scientist.

At the Science Fair Summary in English

Introduction:

Science Fair is an opportunity for students to apply the scientific method to conduct independent research. The result is presented in a schoolwide science fair, where the student’s efforts are displayed, where students are questioned too. Students are helped by teachers and parents. They have to follow guidelines and be thoroughly prepared to answer any questions put across by visitors, regarding their topic.

Maharashtra Board Class 6 English Solutions Chapter 3.7 At the Science Fair

Glossary:

  1. basic (adj) – necessary
  2. volunteered (v) – to do or offer to do something
  3. allotted (v) – to distribute, to assign
  4. themes (n) – an idea
  5. graphic (adj) (n) – a drawing or a picture
  6. inaugurated (adj) – marking the beginning of a venture
  7. adulteration (n) – mixing other matter of inferior quality with food or drink which is to be sold

Maharashtra Board Class 6 Marathi Solutions Chapter 12 चंद्रावरची शाळा

Balbharti Maharashtra State Board Class 6 Marathi Solutions Sulabhbharati Chapter 12 चंद्रावरची शाळा Notes, Textbook Exercise Important Questions and Answers.

Maharashtra State Board Class 6 Marathi Solutions Chapter 12 चंद्रावरची शाळा(कविता)

Marathi Sulabhbharti Class 6 Solutions Chapter 12 चंद्रावरची शाळा Textbook Questions and Answers

1. एका वाक्यात उत्तर लिहा.

प्रश्न अ.
चंद्रावरती शाळा कोणत्या शतकात भरेल ?
उत्तर:
चंद्रावरती शाळा एकविसाव्या शतकात भरेल.

Maharashtra Board Class 6 Marathi Solutions Chapter 12 चंद्रावरची शाळा

प्रश्न आ.
चंद्रावरच्या शाळेत जाताना कशाचे ओझे नसेल?
उत्तर:
चंद्रावरच्या शाळेत जाताना दप्तराचे ओझे नसेल.

प्रश्न इ.
चंद्रावरच्या शाळेत कशाची कटकट राहणार नाही ?
उत्तर:
चंद्रावरच्या शाळेत भाजी पोळीच्या डब्याची कटकट राहणार नाही.

प्रश्न ई.
चंद्रावरच्या शाळेत अभ्यास कसा करावा लागेल?
उत्तर:
चंद्रावरच्या शाळेत फक्त बटणे दाबायचाच अभ्यास करावा लागेल.

2. दोन-तीन वाक्यात उत्तरे लिहा.

प्रश्न अ.
चंद्रावरच्या शाळेत पास केव्हा केले जाते?
उत्तर:
चंद्रावरच्या शाळेत खडू व फळा नाही. दप्तराचे ओझे मुलांच्या पाठीवर नाही. बटणे दाबायची एवढाच फक्त तिथे अभ्यास असतो. बटणे दाबून अभ्यास केला की तिथेच पास केले जाते.

Maharashtra Board Class 6 Marathi Solutions Chapter 12 चंद्रावरची शाळा

प्रश्न आ.
चंद्रावरच्या शाळेत चांदण्यांशीच का खेळावे लागणार आहे?
उत्तर:
शाळेत गेल्यावर जसे खेळाचे साहित्य असते, खेळण्यासाठी मैदान असते. त्याप्रमाणे चंद्रावर कोणत्याही प्रकारचे खेळाचे साहित्य नसणार. तेथे फक्त चांदण्याच काय त्या खेळण्यासाठी उपलब्ध असणार म्हणून चंद्रावरच्या शाळेत मुलांना चांदण्यांशीच खेळावे लागणार आहे.

3. योग्य कारण शोधून उत्तर लिहा.

प्रश्न 1.
चंद्रावरच्या शाळेत जाताना ऑक्सिजनचा सिलिंडर न्यावा लागेल कारण ………………….
(अ) दप्तराऐवजी सिलिंडर न्यावा हा नियम असल्यामुळे.
(आ) चंद्रावरती प्राणवायूचे प्रमाण कमी असल्यामुळे.
(इ) सिलिंडर नेला तर शाळेत येऊ देतात म्हणून.
उत्तर:
(आ) चंद्रावरती प्राणवायूचे प्रमाण कमी असल्यामुळे.

प्रश्न 2.
चंद्रावर एक उडी मारताच तरंगत राहतात कारण ……………………
(अ) शिक्षक अशीच पी.टी. शिकवतात.
(आ) विदयार्थ्याचे वजन कमी असते म्हणून तरंगतात.
(इ) चंद्रावर गेल्यावर गुरुत्वाकर्षण कमी होते म्हणून तरंगतात.
उत्तर:
(इ) चंद्रावर गेल्यावर गुरुत्वाकर्षण कमी होते म्हणून तरंगतात.

Maharashtra Board Class 6 Marathi Solutions Chapter 12 चंद्रावरची शाळा

4. शब्दातील शेवटचे अक्षर सारखे येणारे शब्द कवितेतून शोधा व लिहा.

प्रश्न 1.
शब्दातील शेवटचे अक्षर सारखे येणारे शब्द कवितेतून शोधा व लिहा. उदा., भरेल – नसेल
उत्तर:

  1. शाळा – फळा
  2. मुले – खुले
  3. कटकट – पटपट
  4. पहाल – राल
  5. अभ्यास – पास

5. ‘पटपट’ यासारखे शब्द लिहा.

प्रश्न 1.
‘पटपट’ यासारखे शब्द लिहा.
उत्तर:

  1. कटकट
  2. धडधड
  3. चटचट
  4. बडबड
  5. वटवट
  6. खटपट
  7. चटपट
  8. कळकळ
  9. तळमळ
  10. चळवळ इ.

Maharashtra Board Class 6 Marathi Solutions Chapter 12 चंद्रावरची शाळा

6. कवितेत आलेले इंग्रजी शब्द शोधून यादी करा.

प्रश्न 1.
कवितेत आलेले इंग्रजी शब्द शोधून यादी करा.
उत्तर:

  1. ऑक्सिजन
  2. सिलिंडर
  3. पी. टी
  4. बटण
  5. पास

7. तुम्ही डब्यात रोज कोणकोणते पदार्थ नेता? त्याची नावे लिहा.

प्रश्न 1.
तुम्ही डब्यात रोज कोणकोणते पदार्थ नेता? त्याची नावे लिहा.
उत्तर:

  1. पोळी – भाजी
  2. पाव – भाजी
  3. बिस्किटे
  4. केचप – पाव
  5. कांदेपोहे
  6. उपमा
  7. पराठे
  8. वाटाण्याची उसळ
  9. चण्याची उसळ
  10. वडापाव इ.

Maharashtra Board Class 6 Marathi Solutions Chapter 12 चंद्रावरची शाळा

8. कोणते पदार्थ डब्यात आणायचे नाहीत असे शिक्षक तुम्हाला वारंवार सांगतात? का ते लिहा.

प्रश्न 1.
कोणते पदार्थ डब्यात आणायचे नाहीत असे शिक्षक तुम्हाला वारंवार सांगतात? का ते लिहा.
उत्तर:
तिखट, चमचमीत पदार्थ खाऊ नका, असे शिक्षक नेहमी सांगत असतात. कारण तिखट व चमचमीत पदार्थ खाल्ले की, आपली प्रकृती बिघडते. अपचन होणे, ढेकर येणे यासारखे आजार होतात. मग शाळेत आपली अनुपस्थिती होते. आपण शाळेत गैरहजर राहतो. मग त्याचा परिणाम अभ्यासावर होतो. तेव्हा आपण शाळेत वडापाव, समोसे वगैरे सारखे पदार्थ आणू नयेत असे शिक्षक नेहमी सांगत असतात.

9. चंद्रावरच्या शाळेत तुम्ही शिकत आहात. तुम्हाला ‘पृथ्वीचे वर्णन करायला सांगितले आहे. कल्पना करा व लिहा.

प्रश्न 1.
उपक्रम: चंद्रावरच्या शाळेचे चित्र तुमच्या कल्पनेने काढून रंगवा.
प्रकल्प: चंद्रावरच्या पाच कविता मिळवा व संग्रह करा.
उत्तर:
चंद्रावरच्या शाळेत कोणत्याही सुख-सुविधा नसणार आहेत. त्या सर्व पृथ्वीवरील शाळेतच असतात. या सर्व सुविधा
पृथ्वीवरच्या शाळेत असणे याचे कारण पृथ्वीवरचा अजब, सुंदर, रमणीय व विलोभनीय परिसर होय. पृथ्वीवरचा निसर्ग आहेच असा! तिथे वाहणारी थंड, शीतल हवा आहे, पाणी आहे. मोकळा सूर्यप्रकाश आहे. त्यामुळे चंद्रापेक्षा पृथ्वीवर सजीव सृष्टीला अतिशय पोषक असेच वातावरण असल्यामुळे पृथ्वी कशी नव्या नवरीने हिरवा शालू नेसून सजून यावी अशीच वाटते. त्यामुळे मला चंद्रावरच्या शाळेपेक्षा पृथ्वीवरच्या शाळेतच शिकायला खूप आवडेल.

Maharashtra Board Class 6 Marathi Solutions Chapter 12 चंद्रावरची शाळा

प्रश्न 2.
खालील वाक्ये वाचा.

प्रश्न अ.
गणेश आईला म्हणाला मी कधीही चुकीचे वागणार नाही.
उत्तर:
गणेश आईला म्हणाला, “मी कधीही चुकीचे वागणार नाही.”

प्रश्न आ.
ताई दादाला म्हणाली मला उदया शाळेला सोडशील का? बोलणाऱ्याच्या तोंडचे शब्द दाखवण्याकरता ” – ” असे दुहेरी अवतरणचिन्ह वापरले जाते.
उत्तर:
ताई दादाला म्हणाली, “मला उदया शाळेला सोडशील का?”

Class 6 Marathi Chapter 12 चंद्रावरची शाळा Additional Important Questions and Answers

खाली दिलेल्या कवितेच्या ओळी पूर्ण करा.

प्रश्न 1.
एकविसाव्या शतकात भरेल …………………
………………… खडू आणि फळा
उत्तर:
चंद्रावरती शाळा, चंद्रावरच्या शाळेत नसेल

प्रश्न 2.
पी.टी. चा तास
……………….. तसेच तरंगत रहाल.
उत्तर:
कसा होतो ते पहाल, एक उडी मारताच

Maharashtra Board Class 6 Marathi Solutions Chapter 12 चंद्रावरची शाळा

प्रश्न 3.
अशी असेल भारी ………………….
……………………. चांदण्यांशीच खेळा.
उत्तर:
चंद्रावरची शाळा, चंद्रावरच्या शाळेत फक्त

खालील प्रश्नांची एक-दोन वाक्यांत उत्तरे लिहा.

प्रश्न 1.
चंद्रावरच्या शाळेत कोणत्या गोष्टी नसणार आहेत?
उत्तर:
चंद्रावरच्या शाळेत ‘खडू’ आणि ‘फळा’ या दोन गोष्टी नसणार आहेत.

प्रश्न 2.
चंद्रावरती मुले कशातून शाळेत जाणार आहेत?
उत्तर:
चंद्रावरती मुले छोट्या छोट्या यानांतून शाळेत जाणार आहेत.

प्रश्न 3.
शाळेचे दार कधी खुले होईल?
उत्तर:
बटण दाबताच शाळेचे दार खुले होईल.

Maharashtra Board Class 6 Marathi Solutions Chapter 12 चंद्रावरची शाळा

प्रश्न 4.
पी.टी.च्या तासाला काय होईल?
उत्तर:
पी.टीच्या तासाला एक उडी मारताच मुले तशीच तरंगत राहतील.

प्रश्न 5.
चंद्रावरच्या शाळेत फक्त कोणासोबत खेळता येईल?
उत्तर:
चंद्रावरच्या शाळेत फक्त चांदण्यांशीच खेळता येईल.

प्रश्न 6.
‘चंद्रावरची शाळा’ या कवितेच्या कवयित्रीचे नाव काय आहे?
उत्तर:
‘चंद्रावरची शाळा’ या कवितेच्या कवयित्रीचे नाव ‘चारूता पेंढरकर’ आहे.

खालील प्रश्नांची दोन-तीन वाक्यात उत्तरे लिहा.

प्रश्न 1.
चंद्रावरच्या शाळेत कोणकोणत्या गोष्टी नसणार आहेत?
उत्तर:
चंद्रावरच्या शाळेत खडू आणि फळा नसणार आहे. तेथील शाळेच्या दारांना कडी व कुलूप नसणार आहे. मुलांच्या पाठीवर दप्तराचे ओझे नसणार आहे. भाजी-पोळीच्या डब्याची कटकट तेथे नसणार आहे. तेथे तासन् तास बसून करण्याचा अभ्यास नसणार आहे. तेथील शाळेत कोणत्याच प्रकारची
खेळाची साधनं नसणार आहेत.

Maharashtra Board Class 6 Marathi Solutions Chapter 12 चंद्रावरची शाळा

व्याकरण व भाषाभ्यास.

प्रश्न 1.
खालील शब्दांचे समानार्थी शब्द लिहा.

  1. शतक
  2. शाळा
  3. फळा
  4. बटण
  5. दार.
  6. ओझे
  7. पोळी
  8. कटकट
  9. अभ्यास
  10. पास
  11. भारी
  12. चंद्र

उत्तरः

  1. शंभर
  2. विद्यालय
  3. श्यामपटल
  4. कळ
  5. दरवाजा
  6. भार
  7. चपाती
  8. त्रास
  9. सराव
  10. उत्तीर्ण
  11. चांगली
  12. शशी

खालील वाक्यांत दुहेरी अवतरण चिन्हांचा वापर करून लिहा.

प्रश्न 1.
मला माहीत नाही बाळ आई म्हणायची.
उत्तर:
“मला माहीत नाही बाळ.” आई म्हणायची.

चंद्रावरची शाळा Summary in Marathi

काव्यपरिचयः

एकविसावे शतक हे विज्ञानाचे शतक म्हणून ओळखले जाते. या शतकात विज्ञानाने खूप प्रगती केली व माणूस चंद्रावरती जाऊन पोहोचला. शाळेतील मुलांनासुद्धा चंद्राविषयी माहिती मिळाली. परंतु चंद्रावरच्या शाळेत कोणत्या गोष्टी नसतील याचे सुंदर वर्णन या कवितेत कवयित्रीने केले आहे. व चंद्रावरची व पृथ्वीवरच्या शाळेची तुलना केली आहे.

Maharashtra Board Class 6 Marathi Solutions Chapter 12 चंद्रावरची शाळा

शब्दार्थ:

  1. चंद्र – चांदोबा (moon)
  2. शतक – शंभर (hundred)
  3. छोट्या – लहान (small)
  4. खुलणे – उघडणे (open)
  5. दप्तर – (school bag)
  6. ओझे – वजन, भार (weight)
  7. न्यावा – नेणे (to carry)
  8. यान – अवकाशातून प्रवास करणारे सुसज्ज वाहन (spacecraft)
  9. गोळी – (tablet)
  10. पटपट – झटपट (hurry)
  11. पी.टी. – शारीरिक शिक्षण (physical training)
  12. पाहणे – बघणे (to see)
  13. तरंगणे – अधांतरी राहणे (to float)
  14. भारी – चांगली (good)
  15. चांदण्या – चमकणारे छोटे तारे (stars)

Maharashtra Board Class 6 English Solutions Chapter 3.1 It Can Be Done

Balbharti Maharashtra State Board Class 6 English Solutions Chapter 3.1 It Can Be Done Notes, Textbook Exercise Important Questions and Answers.

Maharashtra State Board Class 6 English Solutions Chapter 3.1 It Can Be Done

Class 6 English Chapter 3.1 It Can Be Done Textbook Questions and Answers

1. Answer the following questions in one sentence each.

Question a.
Who misses all the fun?
Answer:
The man who has a negative approach in trying out new things and says ‘it can’t be done’ is the man who misses all the fun.

Maharashtra Board Class 6 English Solutions Chapter 3.1 It Can Be Done

Question b.
What does the title of the poem suggest?
Answer:
The title of the poem positively suggests that the things that we set our mind to complete can most definitely be done.

Question c.
What does the man who misses all the fun do?
Answer:
The man who misses all the fun wears an expression of solemn pride, remains away from other people and harshly criticizes any kind of new venture.

Question d.
What does ‘who misses all the fun’ mean?
Answer:
In the poem, this line refers to a person who likes to remain away from other people because of his solemn pride and is never ready to face any obstacle with a positive attitude of overcoming it.

Maharashtra Board Class 6 English Solutions Chapter 3.1 It Can Be Done

Question e.
What would he do if he had the power in him?
Answer:
If he had the power in him, he would happily erase all the developments made by man and also the history of the human race.

Question f.
What examples of man’s progress have been given in the poem?
Answer:
The examples of man’s progress given in the poem are – radio, motor cars, street lights, telegraph and the telephone.

Question g.
What should human beings do to make progress?
Answer:
Human beings should have a positive outlook towards life which will help them overcome their difficulties and fears, and certainly help them to go ahead in the path of progress.

2. Form groups. List a few articles of everyday use. Discuss how they can be improved.

Question 1.
Form groups. List a few articles of everyday use. Discuss how they can be improved.
Answer:
1. Doorbell: The doorbell that everyone has in their homes can only be clearly heard in one room. In order to improve the doorbell, we can install the doorbell device in the other rooms too.

2. Mosquito racket: Mosquitoes are the worst nuisance for man. The rackets work pretty well, but it would be better if we had a bigger net to easily capture the sly mosquitoes.

3. Mobile phones: Even though the mobile phone is owned by almost everyone, its battery life is pretty less, so it would be feasible if the battery life sustains for a longer time.

Maharashtra Board Class 6 English Solutions Chapter 3.1 It Can Be Done

3. Form pairs. Discuss and prepare a list of things which can be and will be done in future. (5 things) Spot the modal verbs in your answer. 

Question 1.
Form pairs. Discuss and prepare a list of things which can be and will be done in future. (5 things) Spot the modal verbs in your answer.
Answer:

  1. The Leaning Tower of Pisa may be straightened.
  2. Cars will be travelling through air rather than by road.
  3. People might make trips to the moon for a vacation.
  4. We could have floating homes on water.
  5. People would be skating or cycling to their place of work.

The modal verbs in the above sentences are:

  • may
  • will
  • might
  • could
  • would Let us do some more:

Maharashtra Board Class 6 English Solutions Chapter 3.1 It Can Be Done

4. Complete the following sentences using your ideas. 
(a) I can …………….., (b) They can …………….., (c) We can ……………..

Question 1.
Complete the following sentences using your ideas. :
a. I can ……………..
b. They can ……………..
c. We can ……………..
Answer:
a. I can succeed.
b. They can overcome their fears.
c. We can conquer the world.

Class 6 English Chapter 3.1 It Can Be Done Important Questions and Answers

Reading Skills and Poetic Device

Read the following extract and complete the activities that follow:

Question 1.
Complete the web diagram with words from the extract:
Answer:
Maharashtra Board Class 6 English Solutions Chapter 3.1 It Can Be Done 1

Question 2.
Explain: The man who misses all the fun. Is he who says, “It can’t be done.”
Answer:
The man who lacks courage to try out new things, and does not have positive attitude towards life is a man who misses all the fun and progress in life.

Question 3.
Pick out a word from the extract which means ‘an adventure’.
Answer:
venture

Question 4.
Pick out two pairs of rhyming words from the poem.
Answer:

  • fun – done
  • aloof – reproof
  • efface – race
  • cars – stars
  • telephone – stone
  • run – done

Question 5.
What would you do to achieve success?
Answer:
I would try my very best in everything I do.
I would not be disheartened with failures, instead it would motivate me to strive harder. I would not shirk my responsibilities when faced with difficult situations but would try my level best to come out of it successfully.

Writing Skills:

Question 1.
Write a paragraph on ‘Never Giving Up’.
Answer:
Always complete well whatever you have begun even if you come across difficulties. God has given us the capacity and the capability so we should use it to the fullest. Never let the word ‘cannot do’ come into your mind. Always be positive. The small spider in the story of ‘King Bruce’ shows us that if we keep trying, we will surely succeed. Remember, never give up easily, ‘Try, try till you succeed’.

Project Wheels:

Question 1.
Think carefully for a minute. Tag your memory and recall all the things/objects on which you have seen wheels. Write them down.
Answer:
Cycles, cars, trucks, trains, aeroplanes, carts, watches, toys, our National Flag, chair, table, trolley, skateboard, motorbike, bags, vacuum cleaner, baby carriage.

Maharashtra Board Class 6 English Solutions Chapter 3.1 It Can Be Done

Question 2.
Now talk to your friend or elders; refer to books and read about all the objects in which wheels are used. List them (How many did you miss out on in your first list? Why?)
Answer:
Students should go through books and list down as many things they can find with wheels. (There was a time limit of one minute and so could not list down more.)

Question 3.
The wheel which was probably invented more than 6000 years ago is thought of as one of the greatest technological advances made by man. Why do you think the wheel is so important in human civilisation?
Answer:
Though the wheel was made during the Stone Age period, it was the beginning of a revolution. Wheels helped the early man to transport goods from one place to another and thus began trade. Wheels moved slowly at first and caught momentum. Today we have progressed so far just because of wheels that is why I think the wheel is very important in human civilisation.

Question 4.
Can you imagine life without wheels? Try and think of what life would be like if there were no wheels around.
Answer:
I cannot imagine life without wheels. Things would all be done at a very slow pace. There would be no technological development and we would not have reached the moon and other places without wheels.

Maharashtra Board Class 6 English Solutions Chapter 3.1 It Can Be Done

Question 5.
Have you seen how wheels move on different surfaces like sand, gravel, grass or on a proper road? What are the differences you see?
Answer:
Experience it yourself and write down how the wheels move on different surfaces. The first one is done for you.
(a) On sandy surfaces, wheels find it difficult to move. It is not smooth at all.
(Tip: Students can ride their bicycles on the above mentioned surfaces and jot down their findings.)

It Can Be Done Summary in English

Introduction:

The poem “It Can Be Done” generalises that a person who lacks confidence and motto is the type of a person who remains stagnant in life and naturally unsuccessful. The poem explains that without hard work and sheer determination, man’s life wouldn’t be as developed as it is now.

Paraphrase:

The poem suggests that the things that we set our mind to complete can most definitely be done. The man who misses all the fun wears an expression of solemn pride, remains very aloof and harshly criticizes any kind of new venture.

If he had the power, he would happily erase all the developments made by man and also the history of the human race. We would then have no radio, no motorcars, no streetlights, no telegraphs, no telephone. We would still be living in the Stone Age. The poet says that the world would sleep if things were run by such men who had a negative approach to life saying, ’It can’t be done’.

Maharashtra Board Class 6 English Solutions Chapter 3.1 It Can Be Done

Glossary:

  1. in solemn pride (phrase) – here it means looking very serious, grand and important
  2. aloof (adj) – separately, without getting involved in
  3. venture (n) – adventure, a dangerous or risky task
  4. reproof (n) – criticism, negative comments
  5. efface (v) – wipe out, remove
  6. linger (v) – to stay or remain in a place

Maharashtra Board Class 6 Hindi Solutions Chapter 3 कठपुतली

Balbharti Maharashtra State Board Class 6 Hindi Solutions Sulabhbharati Chapter 3 कठपुतली Notes, Textbook Exercise Important Questions and Answers.

Maharashtra State Board Class 6 Hindi Solutions Chapter 3 कठपुतली

Hindi Sulabhbharti Class 6 Solutions Chapter 3 कठपुतली Textbook Questions and Answers

विशेषता हमारी

चित्र देखकर विशेषणयुक्त शब्द बताओ और उनका वाक्यों में प्रयोग करो।
Maharashtra Board Class 6 Hindi Solutions Chapter 3 कठपुतली 6
Answer:
(१) तालाब में सुनहरी मछली तैर रही है।
(२) बगीचे में लाल गुलाब खिले हैं।
(३) माँ ने आज स्वादिष्ट सब्जी बनाई है।
(४) थैली में एक लीटर दूध है।
(५) राजू का कक्षा में प्रथम क्रमांक आया।
(६) मोहन के पास दस पेन हैं।
(७) मेरे पास सुंदर लिखावट वाली पुस्तक है।
(८) पहाड़ पर कई ऊँचे पेड़ हैं।

Maharashtra Board Class 6 Hindi Solutions Chapter 3 कठपुतली

जरा सोचो… लिखोः

“यदि तुम्हें अलादीन का चिराग मिल जाए तो…” विषय पर अपने विचार लिखिए: (काल्पनिक लेखन)
Answer:
यदि मुझे अलादीन का चिराग मिल जाए तो उसमें से निकलने वाले जिन्न को बोलकर मैं मेरे मन की सारी आशाएँ पूर्ण करूंगा। मैं उसे सबको सुखी और संपन्न बनाने का आदेश दूंगा। जो भूखे-प्यासे हैं, उन्हें भरपेट अन्न देने के लिए कहूँगा। जो दुखी और उदास हैं, उनके दुःखों को दूर करने का अनुरोध जिन्न से करूंगा। मैं उस चिराग का उपयोग समाज के लोगों के भले के लिए करूंगा। मैं स्वयं से ज़्यादा दूसरों के भले के लिए उस चिराग का उपयोग करूँगा।

भाषा की ओर:

निम्नलिखित शब्दों में उपसर्ग लगाकर लिखिए:
Maharashtra Board Class 6 Hindi Solutions Chapter 3 कठपुतली 7

  1. शगुन
  2. पूर
  3. प्रथा
  4. व्यावहारिक
  5. स्वागत
  6. डर

Answer:

  1. अपशगुन
  2. भरपूर
  3. कुप्रथा
  4. अव्यावहारिक
  5. सुस्वागत
  6. निडर

Maharashtra Board Class 6 Hindi Solutions Chapter 3 कठपुतली

स्वयं अध्ययनः

आपके पास उपलब्ध सामग्री से कठपुतली बनाओ और किसी कार्यक्रम में उसका मंचन करो।
Answer:
(छात्र यह कार्य स्वयं करेंगे।)

खोजबीन:

पाठ्यपुस्तक पृष्ठ क्र. ३६ “प्रश्न १४. अंधश्रद्धा के कारण एवं उसे दूर करने के उपाय ढूँढ़कर किसी एक प्रसंग को प्रस्तुत कीजिए:
Answer:
(छात्र स्वयं करेंगे।)
कारण:

  • प्राचीन परंपराओं-रूढ़ियों को अपनाना।
  • स्वयं (मनुष्य) का मन कमज़ोर होना।
  • कही – सुनी बातों पर विश्वास करना।
  • मृत्यु और कुछ अनहोनी होने का भय होना।
  • समाज के डर से प्राचीन रीतियाँ अपनाना।
  • शिक्षा का अभाव।
  • वैज्ञानिक सोच का अभाव।

उपाय:

  • प्राचीन परंपराएँ और रूढ़ियाँ जो योग्य और तर्कसंगत हैं, केवल उन्हें ही अपनाना।
  • मनुष्य के मन को गलत एवं भ्रामक कल्पनाओं को दूर करना।
  • वैज्ञानिक सोच एवं दृष्टिकोण लोगों में निर्माण करना।
  • लोगों को शिक्षित करना एवं अंधश्रद्धा के बारे में जानकारी देना।
  • अंधविश्वास उन्मूलन जैसे कार्यक्रमों का प्रचार-प्रसार करना।
  • लोगों की वैज्ञानिक सोच और तार्किक शक्ति जागृत करना।

Maharashtra Board Class 6 Hindi Solutions Chapter 3 कठपुतली

सुनो तो जरा:

चुटकुले, पहेलियाँ सुनो और किसी कार्यक्रम में सुनाओं
Answer:
(छात्र स्वयं करेंगे।

बताओ तो सही:

किसी एक संस्मरणीय घटना का वर्णन कीजिए: (संस्मरण लेखन)
Answer:
कई वर्ष पहले की बात है। मैं मेरे छोटे भाई के साथ मेरा दसवीं कक्षा का परिणाम देखने विद्यालय जा रह्य था। इतने में एक काली बिल्ली रास्ता काटती हुई चली गई। छोटा भाई तुरंत तीन कदम पीछे खिसकने लगा। मैं भी यह दृश्य देखकर डर गया। मुझे लगा कि न जाने मेरा परीक्षा परिणाम क्या होगा? मैं पूरी तरह से डरा हुआ था क्योंकि काली बिल्ली ने रास्ता काटा था। कई लोगों से सुना था कि बिल्ली के रास्ता काटने से काम नहीं होता, किंतु मैने विद्यालय जाकर जब परीक्षा परिणाम देखा तो मैं अच्छे अंकों से उत्तीर्ण हो चुका था। तब मुझे अपने आप पर विश्वास हो गया कि स्वयं के कर्म पर भरोसा होने पर कोई भी बुरी शक्ति हमारा कुछ नहीं बिगाड़ सकती। असल में हमारे मन का किसी प्रकार पर अति विश्वास ही अंधविश्वास कहलाता है। यह घटना आज भी मुझे याद है।

वाचन जगत से:

छात्र हितोपदेश के आधार पर कोई कहानी पढ़ेंगे एवं उससे संबंधित चित्र बनाएँगे:
Answer:
(छात्र स्वयं करेंगे।)

Maharashtra Board Class 6 Hindi Solutions Chapter 3 कठपुतली

मेरी कलम से:

हिचकी आने जैसी क्रियाओं की सूची बनाकर उनके कारण लिखिए:

  1. हिचकी आना
  2. हाथ-पाँवों में झनझनाहट होना
  3. होंठ सूखे पड़ना
  4. मितली आना

Answer:

  1. शरीर में ऑक्सीजन (प्राणवायु) और पानी की कमी के कारण।
  2. शरीर में रक्त का प्रवाह ठीक ढंग से न होने के कारण।
  3. शरीर में पानी की कमी होने के कारण।
  4. अपचन और योग्य आहार न लेने के कारण।

अध्ययन कौशल:

नए शब्दों को शब्दकोश में से ढूँढकर वर्णमाला के क्रमानुसार लिखिए:
Answer:
(छात्र स्वयं करेंगे।)

सदैव ध्यान में रखोः

बिना सोचे – समझे किसी बात पर विश्वास ना करें:
Answer:
मनुष्य को अपना प्रत्येक कार्य सोच-समझकर करना चाहिए। दूसरे की बात पर विश्वास करके या बिना किसी जाँच – पड़ताल किए दूसरे पर विश्वास करने वाले मनुष्य को अंत में हानि ही उठानी पड़ती है।

Maharashtra Board Class 6 Hindi Solutions Chapter 3 कठपुतली

विचार मंथन:

विज्ञान का फैलाओगे प्रकाश तो होगा अंधविश्वास का नाश। (अनुच्छेद लेखन)
Answer:
प्रस्तुत कथन का अर्थ यह है कि संसार में प्रत्येक घटना के घटित होने के पीछे भौगोलिक या वैज्ञानिक कारण होता है। प्रत्येक घटना को अगर हम विज्ञान की कसौटी पर जाँच कर देखेंगे, तो हमें उत्तर मिलेगा कि संसार में कोई घटना बिना वजह घटित नहीं होती। अंधविश्वास बिना सोची-समझी बातों को करने से बढ़ता है। अत: विज्ञान के प्रकाश से ही हम अंधविश्वास का नाश कर सकते हैं।

नीचे दी गई संज्ञाओं का वाक्यों में प्रयोग करो ।
Maharashtra Board Class 6 Hindi Solutions Chapter 3 कठपुतली 9
Answer:
(१) पानी
पानी के बिना मनुष्य का जीवन व्यर्थ है।

(२) भीड़
भीड़ में खड़े कई लोग चिल्ला रहे थे।

(३) ईमानदारी
हमें अपना काम ईमानदारी से करना चाहिए।

(४) हाथी
हाथी एक बड़ा जानवर है।

(५) भारत
भारत मेरा देश है।

Maharashtra Board Class 6 Hindi Solutions Chapter 3 कठपुतली

नीचे दिए सर्वनामों के चित्र देखो, पहचानो और वाक्यों में प्रयोग करो।
(तुम, कोई, हम, आप)
Maharashtra Board Class 6 Hindi Solutions Chapter 3 कठपुतली 8
Answer:

(१) वह लड़का खड़ा है।
(२) लड़का और लड़की वो दोनों मुस्कुरा रहे है।
(३) लड़का अपनी परछाई को देख रहा है।
(४) यहा लड़का लड़की को कुछ समझा रहा है।

Hindi Sulabhbharti Class 6 Solutions Chapter 3 कठपुतली Additional Important Questions and Answers

निम्नलिखित वाक्यों में सही विकल्प चुनकर वाक्य फिरसे लिखिए:

Question 1.
एक कठपुतली हाथ में एक ……………… लेकर आई।(छड़ी, फूल, नारियल)
Answer:
एक कठपुतली हाथ में एक नारियल लेकर आई।

Question 2.
सारी कठपुतलियाँ ……………… खड़ी हो गई। (ठिठककर, भागकर, सहमकर)
Answer:
सारी कठपुतलियाँ ठिठककर खड़ी हो गई।

Maharashtra Board Class 6 Hindi Solutions Chapter 3 कठपुतली

Question 3.
जिसे लोग …………….. समझते हैं। (श्रद्धा, विश्वास,अंधविश्वास)
Answer:
जिसे लोग अंधविश्वास समझते हैं।

Question 4.
सारा ………….. ही छींक रहा है। (शहर, मोहल्ला, नगर)
Answer:
सारा मोहल्ला ही छींक रहा है।

Question 5.
अब ……………… भरपूर मज़ा लेने लगे। (वक्ता, दर्शक, पाठक)
Answer:
अब दर्शक भरपूर मज़ा लेने लगे।

निम्नलिखित वाक्यों को कहानी के आधार पर पूरा कीजिए:

Question 1.
प्रीति अपने मित्र तेजस, प्रसन्ना और मृण्मयी के साथ
Answer:
महोत्सव देखने आई थी।

Question 2.
“आइए, आइए, हमें गलत साबित करके
Answer:
हजार रुपये ले जाइए

Question 3.
……………….. कि कठपुतलियाँ बोल रही हैं।
Answer:
आवाज तो विद्यार्थियों की है, पर लगता है ।

Maharashtra Board Class 6 Hindi Solutions Chapter 3 कठपुतली

Question 4.
……………… नारियल फोड़कर किया जाता है।
Answer:
किसी भी नए कार्य का प्रारंभ

Question 5.
परिणाम कार्य की अपूर्णता और ……………
Answer:
नाम शकुन – अपशकुन का

निम्नलिखित वाक्य सही हैं या गलत लिखिए:

Question 1.
प्रीति अपने मित्रों के साथ चिड़ियाघर गई थी।
Answer:
गलत

Question 2.
नए कार्य की शुरुआत हम नारियल फोड़कर करते हैं।
Answer:
सही

Question 3.
नारियल से फूल निकलना यह एक चमत्कार है।
Answer:
गलत

Maharashtra Board Class 6 Hindi Solutions Chapter 3 कठपुतली

Question 4.
बिल्ली के रास्ता काटने से अपशकुन होता है।
Answer:
गलत

Question 5.
हमें अंधविश्वास से दूर रहना चाहिए।
Answer:
सही

निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर एक-एक वाक्य में लिखिए:

Question 1.
शहर में किस का आयोजन किया गया था?
Answer:
शहर में आनंद महोत्सव का आयोजन किया गया था।

Question 2.
बोर्ड पर क्या लिखा था?
Answer:
बोर्ड पर यह लिखा था कि हमें गलत साबित करके एक हजार रुपए ले जाइए।

Question 3.
नए कार्यक्रम का आरंभ क्या फोड़कर किया जाता है?
Answer:
नए कार्यक्रम का आंरभ नारियल फोड़कर किया जाता है।

Question 4.
लल्लन की चक्की पर क्या पिसाई जा रही थी?
Answer:
लल्लन की चक्की पर हरिकिशनदास के यहाँ की शादी की मिरची पिसाई जा रही थी।

Maharashtra Board Class 6 Hindi Solutions Chapter 3 कठपुतली

Question 5.
प्रत्येक घटना के पीछे क्या होता है?
Answer:
प्रत्येक घटना के पीछे कोई न कोई वैज्ञानिक या व्यावहारिक कारण होता है।

Question 6.
प्रीति अपनी बुआ को क्या बताने वाली थी?
Answer:
प्रीति अपनी बुआ को बताने वाली थी कि विश्वास करो, अंधविश्वास नहीं।

निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर दो-तीन वाक्यों में लिखिए:

Question 1.
मनुष्य उचित फल से कभी-कभी बंचित क्यों रहता है?
Answer:
मनुष्य कभी-कभी शगुन-अपशगुन के दायरे में अटका रहता है। जिस कारण वह अपना काम समय पर पूरा नहीं करता और उसका असर उसके काम पर पड़ने के कारण ही उसे अपने फल से वंचित रहना पड़ता है।

Question 2.
लोगों एवं बच्चों को किस प्रकार की दुकानें आकर्षित कर रही थीं?
Answer:
लोगों एवं छोटे बच्चों को विविध कलाओं के दर्शन, खेल, प्रदर्शनी, मौत का कुआँ, छोटे – बड़े झूले, कठपुतली का नृत्य और खाने – पीने की दुकानें आकर्षित कर रही थीं।

Question 3.
सूत्रधार के कहने पर भीतर जाने पर प्रीति और उसके मित्रों ने क्या देखा?
Answer:
सूत्रधार के कहने पर भीतर जाकर प्रीति और उसके मित्रों ने देखा कि कठपुतलियाँ रंग-बिरंगे पहनावे पहनकर आँखें मटकाती हुई इधर से उधर आ-जा रही हैं। लोगों का स्वागत कर रही हैं।

Maharashtra Board Class 6 Hindi Solutions Chapter 3 कठपुतली

Question 4.
प्रयोग के समय जादूगर नारियल से फूल कैसे निकालते हैं।
Answer:
प्रयोग करने वाले नारियल के तीन छेदों में से एक छेद को सलाई की सहायता से खोलकर उसमें मोगरे या चमेली की कलियाँ डाल देते हैं। प्रयोग के समय तक वे खिलकर फूल बन जाती हैं। इस प्रकार जादूगर नारियल से फूल निकालते हैं।

व्याकरण और भाषाभ्यास

निम्नलिखित शब्दों के समानार्थी शब्द लिखिए:

  1. मौत
  2. नमस्कार
  3. प्रारंभ
  4. रास्ता
  5. कार्य
  6. विलंब
  7. असर
  8. वैज्ञानिक

Answer:

  1. मृत्यु
  2. प्रणाम
  3. आरंभ, शुरुआत
  4. पथ, मार्ग
  5. कर्म
  6. देरी
  7. परिणाम
  8. शास्त्रीय

Maharashtra Board Class 6 Hindi Solutions Chapter 3 कठपुतली

निम्नलिखित शब्दों के विलोम शब्द लिखिए:

  1. शकुन
  2. अंदर
  3. आज
  4. पूर्ण
  5. श्रद्धा

Answer:

  1. अपशकुन
  2. बाहर
  3. कल
  4. अपूर्ण
  5. अंधश्रद्धा

Maharashtra Board Class 6 Hindi Solutions Chapter 3 कठपुतली

निम्नलिखित शब्दों का वचन बदलकर लिखिए:

  1. कठपुतली
  2. बिल्ली
  3. कली
  4. सलाई
  5. लड़ाई
  6. ताली
  7. लड़की
  8. गिलहरी

Answer:

  1. कठपुतलियाँ
  2. बिल्लियाँ
  3. कलियाँ
  4. सलाइयाँ
  5. लड़ाइयाँ
  6. तालियाँ
  7. लड़कियाँ
  8. गिलहरियाँ

Maharashtra Board Class 6 Hindi Solutions Chapter 3 कठपुतली

निम्नलिखित विशेषणों के साथ संज्ञा शब्द की जोड़ियाँ मिलाइए:

Maharashtra Board Class 6 Hindi Solutions Chapter 3 कठपुतली 10
Answer:
१ – ग
२ – घ
३ – ड
४ – ख
५ – ज
६ – क

Maharashtra Board Class 6 Marathi Solutions Chapter 5 सुगरणीचे घरटे

Balbharti Maharashtra State Board Class 6 Marathi Solutions Sulabhbharati Chapter 5 सुगरणीचे घरटे Notes, Textbook Exercise Important Questions and Answers.

Maharashtra State Board Class 6 Marathi Solutions Chapter 5 सुगरणीचे घरटे

Marathi Sulabhbharti Class 6 Solutions Chapter 5 सुगरणीचे घरटे Textbook Questions and Answers

1. एक-दोन शब्दात उत्तरे लिहा.

प्रश्न अ.
सुगरण पक्षी घरटे कशापासून बनवतो?
उत्तर:
गवताच्या बारीक, चिवट काड्या.

Maharashtra Board Class 6 Marathi Solutions Chapter 5 सुगरणीचे घरटे

प्रश्न आ.
सुगरण पक्षी घरटे कुठे बांधतो?
उत्तर:
निंब, बाभळीच्या झाडावर.

प्रश्न इ.
सुगरण पक्ष्याचा महत्त्वाचा गुण कोणता?
उत्तर:
कष्टाळूवृत्ती

2. खालील प्रश्नांची एक-दोन वाक्यांत उत्तरे लिहा.

प्रश्न अ.
सुगरण पक्षी सुबक वीण कशाने घालतो?
उत्तर:
सुगरण पक्षी आपल्या चोचीने सुबक वीण घालतो.

Maharashtra Board Class 6 Marathi Solutions Chapter 5 सुगरणीचे घरटे

प्रश्न आ.
सुगरण पक्ष्याचे हे घरटे वादळात शाबूत का राहते?
उत्तर:
सुगरण पक्ष्याचे घरटे अतिशय मजबूत असते. ते झाडाच्या फांदीला झोक्यासारखे टांगलेले असते. त्यामुळे वादळातही ते शाबूत राहते.

प्रश्न इ.
नयना सुगरण पक्ष्याबद्दल काय म्हणाली?
उत्तर:
नयना सुगरण पक्ष्याबद्दल म्हणाली की, ‘कुठे घाई नाही, गडबड नाही, सगळे कसे नियोजनबद्ध.’

प्रश्न ई.
सुगरण पक्षी कुटुंबवत्सल कसा? ते लिहा.
उत्तर:
सुगरण पक्षी आपल्या सुगरणीसाठी व पिलांसाठी सुरेख घर बांधतो. त्यासाठी अपार मेहनत करतो. म्हणूनच तो
कुटुंबवत्सल आहे.

Maharashtra Board Class 6 Marathi Solutions Chapter 5 सुगरणीचे घरटे

प्रश्न उ.
सुगरण पक्ष्याला कसबी विणकर का म्हटले आहे?
उत्तर:
सुगरण पक्षी चोचीने आकारबद्ध व नक्षीदार वीण घालून घर बांधतो म्हणून त्याला कसबी विणकर म्हटले आहे.

3. वाक्प्रचार व त्यांचे अर्थ यांच्या जोड्या लावा. 

Maharashtra Board Class 6 Marathi Solutions Chapter 5 सुगरणीचे घरटे 1

प्रश्न 1.
वाक्प्रचार व त्यांचे अर्थ यांच्या जोड्या लावा.
Maharashtra Board Class 6 Marathi Solutions Chapter 5 सुगरणीचे घरटे 1
उत्तर:

‘अ’ गट ‘ब’ गट
(अ) शाबूत राहणे 2. टिकून राहणे
(आ) वाखाणणे 3. स्तुती करणे
(इ) सर येणे 1. बरोबरी करणे

Maharashtra Board Class 6 Marathi Solutions Chapter 5 सुगरणीचे घरटे

4. खालील शब्दाचा वाक्यात उपयोग करा.

प्रश्न 1.
खालील शब्दांचा वाक्यांत उपयोग करा.
उत्तर:
(अ) सुबक – रमाने सुबक रांगोळी काढली.
(आ) कसब – कुंभार कसबीने माठ घडवितो.
(इ) चिकाटी – विदयार्थी चिकाटीने अभ्यास करतात.
(ई) मजबूत – दोरखंड मजबूत असतो.

5. तुम्हांला या पाठातून काय शिकायला मिळाले ते लिहा.

प्रश्न 1.
तुम्हांला या पाठातून काय शिकायला मिळाले ते लिहा.
उत्तर:
1. कष्टाने व चिकाटीने आपण कोणत्याही कामात यश मिळवू शकतो.
2. नीटनेटकेपणाने आपले काम सुबक होते.

6. तुम्ही सुगरण पक्ष्याचे घरटे पाहिले आहे का? त्याचा आकार तुम्हांला कसा वाटला? त्याचे वर्णन करा.

प्रश्न 1.
तुम्ही सुगरण पक्ष्याचे घरटे पाहिले आहे का? त्याचा आकार तुम्हांला कसा वाटला? त्याचे वर्णन करा.
उत्तर:
होय. माळरानात निंबाच्या, बाभळीच्या झाडाला लटकलेली सुगरण पक्ष्याची घरटी पाहिली आहेत. मला त्याचा आकार खेळण्याच्या पत्त्यांमधील इस्पीकसारखा वाटला. नक्षीदार वीणकाम असलेले हे घरटे सुबक, मजबूत व वादळातही टिकणारे असते. ‘बाया’ नावाचा पक्षीच कसबीने हे घरटे तयार करतो. म्हणून त्याला ‘सुगरण’ म्हणतात.

Maharashtra Board Class 6 Marathi Solutions Chapter 5 सुगरणीचे घरटे

7. खाली काही शब्द दिलेले आहेत, त्यापैकी सुगरण पक्ष्याला लागू होणारे शब्द शोधून आकृती पूर्ण करा.
नीटनेटका, चिकाटी, आळशी, जबाबदार, सहनशील, कष्टाळू, स्तुतीप्रिय, निर्दयी, झोपाळू

Maharashtra Board Class 6 Marathi Solutions Chapter 5 सुगरणीचे घरटे 2

प्रश्न 1.
खाली काही शब्द दिलेले आहेत, त्यापैकी सुगरण पक्ष्याला लागू होणारे शब्द शोधून आकृती पूर्ण करा.
नीटनेटका, चिकाटी, आळशी, जबाबदार, सहनशील, कष्टाळू, स्तुतीप्रिय, निर्दयी, झोपाळू
Maharashtra Board Class 6 Marathi Solutions Chapter 5 सुगरणीचे घरटे 2
उत्तर:
Maharashtra Board Class 6 Marathi Solutions Chapter 5 सुगरणीचे घरटे 3

8. सुगरण पक्ष्याप्रमाणे तुमच्यात जर चिकाटी असेल, तर कोणकोणती कामे तुम्ही चांगली करू शकाल ते सांगा.
उपक्रम:
तुम्ही पाहिलेले पक्षी व त्यांची घरटी यांची चित्रे गोळा करून एका मोठ्या कागदावर चिकटवा. त्याखाली त्यांची नावे लिहून तक्ता तयार करा.

खालील वाक्ये वाचा.

Maharashtra Board Class 6 Marathi Solutions Chapter 5 सुगरणीचे घरटे 5
जेव्हा आपण एखादया शब्दाच्या आधी ‘तो’ लावतो तेव्हा तो पुल्लिंगी शब्द, ‘ती’ लावतो तेव्हा स्त्रीलिंगी शब्द, ‘ते’ लावतो तेव्हा नपुंसकलिंगी शब्द म्हणतो.
आणखी काही उदाहरणे वाचा. वाक्ये लिहिताना त्याप्रमाणे लिहा.
Maharashtra Board Class 6 Marathi Solutions Chapter 5 सुगरणीचे घरटे 6

आपण समजून घेऊया.

मीना हुशार मुलगी आहे. मीनाच्या भावाचे नाव मिहीर आहे. मीना मिहीरला ‘दादा’ म्हणते. मिहीर मीनाला ‘ताई’ म्हणतो. मीना आणि मिहीर एकाच शाळेत शिकतात. मीना आणि मिहीर यांच्यात कधीच भांडणे होत नाहीत. मीना मोठी असल्याने मीना मिहीरची काळजी घेते.
वरील परिच्छेदात मीना आणि मिहीर या भावंडांचे वर्णन आले आहे. मीना व मिहीर या शब्दांऐवजी दुसरे शब्द वापरून तयार केलेला पुढील परिच्छेद वाचा.
मीना हुशार मुलगी आहे. तिच्या भावाचे नाव मिहीर आहे. ती त्याला ‘दादा’ म्हणते. तो तिला ‘ताई’ म्हणतो. ते एकाच शाळेत शिकतात. त्यांच्यामध्ये कधीच भांडणे होत नाहीत. ती मोठी असल्याने त्याची काळजी घेते.
मीना आणि मिहीर या नामांऐवजी आपण येथे तिच्या, ती, त्याला, तो, तिला, ते, त्यांच्या, ती, त्याची असे शब्द वापरले आहेत.
या शब्दांना सर्वनाम म्हणतात. नामाऐवजी आपण जो शब्द वापरतो, त्या शब्दास सर्वनाम म्हणतात.

खालील वाक्यातील सर्वनामे अधोरेखित करा.

(अ) मी कुमारला हाक मारली.
(आ) तुला नवीन दप्तर आणले.
(इ) त्याचा फोटो छान येतो.
(ई) मी त्यांना सुविचार सांगितला.
(उ) त्याने घर झाडून घेतले.
(ऊ) आपण पतंग उडवूया.

खालील परिच्छेद वाचा व त्यातील सर्वनामे अधोरेखित करा.

Maharashtra Board Class 6 Marathi Solutions Chapter 5 सुगरणीचे घरटे 7

प्रश्न 1.
सुगरण पक्ष्याप्रमाणे तुमच्यात जर चिकाटी असेल, तर कोणकोणती कामे तुम्ही चांगली करू शकाल ते सांगा.
उत्तर:
Maharashtra Board Class 6 Marathi Solutions Chapter 5 सुगरणीचे घरटे 4

प्रश्न 2.
खालील वाक्यातील सर्वनामे अधोरेखित करा.

प्रश्न अ.
मी कुमारला हाक मारली.
उत्तर:
मी कुमारला हाक मारली.

Maharashtra Board Class 6 Marathi Solutions Chapter 5 सुगरणीचे घरटे

प्रश्न आ.
तुला नवीन दप्तर आणले.
उत्तर:
तुला नवीन दप्तर आणले.

प्रश्न इ.
त्याचा फोटो छान येतो.
उत्तर:
त्याचा फोटो छान येतो.

प्रश्न ई.
मी त्यांना सुविचार सांगितला.
उत्तर:
मी त्यांना सुविचार सांगितला.

प्रश्न उ.
त्याने घर झाडून घेतले.
उत्तर:
त्याने घर झाडून घेतले.

Maharashtra Board Class 6 Marathi Solutions Chapter 5 सुगरणीचे घरटे

प्रश्न ऊ.
आपण पतंग उडवूया.
उत्तर:
आपण पतंग उडवूया.

Marathi Sulabhbharti Class 6 Solutions Chapter 5 सुगरणीचे घरटे Important Additional Questions and Answers

रिकाम्या जागी जुळणाऱ्या योग्य पर्यायाची निवड करून वाक्य पूर्ण करा.

प्रश्न 1.
……………….. असलेल्या निंबाच्या झाडावर सुगरण पक्षी घरटे बांधत होता.
(अ) शाळेच्या परिसरात
(ब) घराच्या अंगणात
उत्तर:
(अ) शाळेच्या परिसरात

प्रश्न 2.
मुले घरटे पाहत असताना ……………….. तिथे आले.
(अ) पक्षी
(ब) गुरुजी
उत्तर:
(ब) गुरुजी

प्रश्न 3.
……………….. पाहूनच या पक्ष्याला ‘सुगरण’ असे म्हणतात.
(अ) स्वयंपाकाचे कसब
(ब) नक्षीदार वीण
उत्तर:
(ब) नक्षीदार वीण

Maharashtra Board Class 6 Marathi Solutions Chapter 5 सुगरणीचे घरटे

प्रश्न 4.
……………….. हे घरटे शाबूत राहते.
(अ) वादळातही
(ब) उन्हाळ्यातही
उत्तर:
(अ) वादळातही

प्रश्न 5.
किती ……………….. आहे हा पक्षी!
(अ) अपार आळशी
(ब) कसबी विणकर
उत्तर:
(ब) कसबी विणकर

एक-दोन शब्दांत उत्तरे लिहा.

प्रश्न 1.
नयनाला सुगरण पक्ष्याच्या कामातील काय काय आवडायचे?
उत्तरः
सफाईदारपणा, नीटनेटकेपणा

Maharashtra Board Class 6 Marathi Solutions Chapter 5 सुगरणीचे घरटे

प्रश्न 2.
घरट्याचे निरीक्षण कोण करते?
उत्तर:
सुगरणमादी

खालील प्रश्नांची एक-दोन वाक्यांत उत्तरे लिहा.

प्रश्न 1.
मुलांनी गुरुजींना काय दाखविले?
उत्तर:
मुलांनी गुरुजींना सुगरणीचे घरटे दाखविले.

प्रश्न 2.
घरटे पाहण्यासाठी कोण कोण थांबायचे?
उत्तर:
अतुल, नयना, जॉन व सिमरन घरटे पाहण्यासाठी थांबायचे.

खालील प्रश्नांची दोन-तीन वाक्यांत उत्तरे लिहा.

प्रश्न 1.
सुगरण पक्ष्याबद्दल सिमरनला काय वाटायचे?
उत्तर:
सिमरनला सुगरण पक्ष्याबद्दल वाटायचे की, हा पक्षी सुगरणीसाठी व पिलांसाठी सुरेख घर बांधतो. त्यासाठी तो अपार मेहनत घेतो. हा खूप जबाबदार व कुटुंबवत्सल पक्षी आहे.

Maharashtra Board Class 6 Marathi Solutions Chapter 5 सुगरणीचे घरटे

प्रश्न 2.
नयनाला सुगरण पक्ष्याचे कौतुक का वाटते?
उत्तर:
सुगरण पक्षी आकारबद्ध घरटे बांधतो, तेही चोचीने. तो कसबी विणकर आहे. आपल्यालाही असे घरटे तयार करता येईल का? असा प्रश्न नयनाला पडतो आणि म्हणूनच तिला सुगरण पक्ष्याचे कौतुक वाटते.

प्रश्न 3.
गुरुजींनी सुगरण पक्ष्याविषयी कोणती माहिती दिली?
उत्तर:
सुगरण पक्षी नीटनेटके आणि मजबूत घरटे बांधतो. गवताच्या बारीक पण चिवट काड्यांनी तो सुबक, नक्षीदार घरटे बांधतो. नक्षीदार वीण पाहूनच या पक्ष्याला ‘सुगरण’ असे म्हणतात. सुगरण मादी त्या घरट्याचे निरीक्षण करते व मजबूत घरटे पसंत करते. निंब, बाभळीच्या झाडाच्या फांदीला हे घरटे झोक्यासारखे टांगलेले असते. वादळातही हे घरटे शाबूत असते. या घरट्याची सर कोणत्याही इतर पक्ष्याच्या घरट्याला येणार नाही.

व्याकरण व भाषाभ्यास :

सर्वनाम : नामाऐवजी येणाऱ्या शब्दास म्हणतात.
जसे की – तो, ती, ते, त्याला इ.

खालील वाक्यातील सर्वनामे अधोरेखित करा.

प्रश्न 1.
तिने नवीन घर घेतले.
उत्तर:
तिने नवीन घर घेतले.

Maharashtra Board Class 6 Marathi Solutions Chapter 5 सुगरणीचे घरटे

प्रश्न 2.
ते पावसात भिजले.
उत्तर:
ते पावसात भिजले.

प्रश्न 3.
लिंग ओळखा.
ससा, झाड, तलवार, कॅमेरा, पेला, पिशवी, पुस्तक, उशी, औषध.
उत्तर:

  • पुल्लिंग – ससा, कॅमेरा, पेला
  • स्त्रीलिंग – तलवार, पिशवी, उशी
  • नपुंसकलिंग – झाड, पुस्तक, औषध

प्रश्न 4.
खालील शब्दांचा वाक्यांत उपयोग करा.
उत्तर:

  1. निरीक्षण – सलीम अली पक्ष्यांचे निरीक्षण करीत.
  2. नीटनेटके – आईचे काम नीटनेटके आहे.
  3. घरटे – कोकीळ पक्षी घरटे बांधत नाही.
  4. नियोजनबद्ध – कोणतेही काम नियोजनबद्ध हवे.
  5. मोहून टाकणे – श्रीकृष्णाच्या चित्राने माझे मन मोहून टाकले.

सुगरणीचे घरटे Summary in Marathi

पाठपरिचयः

प्रस्तुत पाठात सुगरण पक्ष्याच्या घरट्याचे वर्णन केले आहे. सुगरणपक्षी अत्यंत मेहनतीने, चिकाटीने घर बांधतो. सुगरणमादी घराची मजबूती पारखते व मगच घर पसंत करते. सुगरणपक्षी कुटुंबवत्सल व कष्टाळू आहे. त्याचे घर बांधण्याचे कसब पाहून मन थक्क होते.

Maharashtra Board Class 6 Marathi Solutions Chapter 5 सुगरणीचे घरटे

शब्दर्थ:

  1. निरीक्षण – अवलोकन (observation)
  2. हालचाल – हालणे (movement)
  3. नियोजनबद्ध – आखीवरेखीव (planned)
  4. सफाईदार – व्यवस्थित (cleanliness)
  5. कष्टाळू – कष्ट करण्याची प्रवृत्ती (hard work)
  6. चिकाटी – अथक परिश्रम (perseverance)
  7. सुबक – सुंदर (beautiful)
  8. अपार – खूप (very much)
  9. मजबूत – पक्के (tight)
  10. शाबूत राहणे – टिकून राहणे (sustain)
  11. कसब – कौशल्य (skill)
  12. विणकाम – धागे एकमेकांत गुंफणे (weaving)

वाक्प्रचार व अर्थ:

  1. सर येणे – बरोबरी करणे.
  2. वाखाणणी करणे – स्तुती करणे.

Maharashtra Board Class 6 Hindi Solutions Chapter 2 तूफानों से क्या डरना

Balbharti Maharashtra State Board Class 6 Hindi Solutions Sulabhbharati Chapter 2 तूफानों से क्या डरना Notes, Textbook Exercise Important Questions and Answers.

Maharashtra State Board Class 6 Hindi Solutions Chapter 2 तूफानों से क्या डरना

Hindi Sulabhbharti Class 6 Solutions Chapter 2 तूफानों से क्या डरना Textbook Questions and Answers

लेखन विभाग

स्वयं अध्ययन:

दिए गए चित्र को देखकर हाव-भाव की नकल कीजिए:
Maharashtra Board Class 6 Hindi Solutions Chapter 2 तूफानों से क्या डरना 1
Answer:
(१) खुशी का भाव
(२) क्रोध का भाव
(३) डर या भय का भाव
(४) हैरानी का भाव
(५) दुख-उदासी का भाव
(६) उपेक्षा का भाव
(७) बेफिक्री का भाव

Maharashtra Board Class 6 Hindi Solutions Chapter 2 तूफानों से क्या डरना

खोजबीन:

भारतीय स्थानीय समय के अनुसार देश – विदेश के समय की तालिका तैयार कीजिए:
(भारत में रात के ८.१४ बजने पर अन्य देशों का समय)
Answer:
Maharashtra Board Class 6 Hindi Solutions Chapter 2 तूफानों से क्या डरना 2

भाषा की ओर:

कविता में आए किन्हीं पाँच शब्दों के विरुद्धार्थी शब्द लिखो।
Maharashtra Board Class 6 Hindi Solutions Chapter 2 तूफानों से क्या डरना 4
Answer:
(१) अंत x आरंभ
(२) जीवन x मरण
(३) अँधेरा x उजाला
(४) प्यार x नफ़रत
(५) हार x जीत

सुनो तो जराः

छात्र रेडिओ पर एकाग्रता से भजन सुनेंगे और उसे दोहराएंगे।
Answer:
(छात्र स्वयं करेंगे।)

Maharashtra Board Class 6 Hindi Solutions Chapter 2 तूफानों से क्या डरना

बताओ तो सही:

साक्षरता अभियान के बारे में जानकारी लिखिए:
Answer:
साक्षरता अभियान भारत सरकार द्वारा शुरू किया गया एक ऐसा उपक्रम है, जिसके माध्यम से देश की अशिक्षित जनता को पढ़ाने-लिखाने एवं साक्षर बनाने का लक्ष्य सामने रखा गया है। इस अभियान के द्वारा समाज का निम्न या गरीब वर्ग जो शिक्षा से या उसके महत्त्व से दूर है, उसे साक्षर करने का भरकस प्रयास भारत सरकार द्वारा किया जा रहा है।

वाचन जगत से:

मीराबाई के पद पढ़िए और उनका सरल अर्थ लिखिए:
(दोहे और पद लेखन)
मतवारे बादल आये रे,
हरी को संदेसो कछु न लाये रे।
दादुर मोर पपीहा बोले,
कोएल सबद सुनावे रे।
काली अंधियारी बिजली चमके,
बिरहिना अती दर्पाये रे।
मन रे परसी हरी के चरण,
लिसतें तो मन रे परसी हरी के चारण।
Answer:
सरल अर्थ: मीराबाई कहती हैं कि बादल गरज – गरज कर आ रहे हैं, किंतु मेरे प्रभु का कोई संदेश नहीं लाये हैं। वर्षा ऋतु में मोर ने अपने पंख फैलाये हैं और कोयल भी मधुर आवाज में गा रही है। काले बादल घिर आए हैं और उनके भीतर बिजली कौंधने से मन अधिक व्याकुल हो रहा है। विरह की आग बढ़ती चली जा रही है। मन केवल प्रभु के दर्शन करने का अभिलाषी है।

Maharashtra Board Class 6 Hindi Solutions Chapter 2 तूफानों से क्या डरना

जरा सोचो ….. चर्चा करोः

यदि समय का चक्र रुक जाए तो ….’ विषय पर अपने विचार प्रकट करें। (काल्पनिक लेखन)
Answer:
विद्वानों के कथन के अनुसार ‘समय ही जीवन है। किंतु अगर हम कल्पना करें कि समय अपनी जगह रुक गया तो पूरी सजीव सृष्टि ही रुक जाएगी। सभी पशु-पक्षी, प्राणी, जलचर, प्रकृति की सभी चीजें यहाँ तक कि स्वयं मनुष्य भी अपनी जगह हारकर बैठ जाएगा। समय का पहिया चलता है, इसीलिए तो जीवन निरंतर अबाध गति से चलता रहता है। समय का चक्र रुकने से मनुष्य अपने वर्तमान और भविष्य दोनों से वंचित हो जाएगा। समय के कारण ही मनुष्य अपने जीवन में अग्रसर होते रहता है। समय का चक्र रुकने से पूरे संसार एवं मनुष्य का जीवन थम-सा जाएगा। पूरी दुनिया समय के चक्र के अनुसार ही चलती है।

कविता का सार:

इस कविता का सार लिखिए। (सारांश लेखन)
Answer:
इस कविता का मुख्य सार यह है कि जीवन में मुसीबतें तो आती रहती हैं। उन मुसीबतों का सामना हमें निडर होकर करना चाहिए। हमारे भीतर के घमंड़ रूपी अहंकार को हमें समाप्त कर परस्पर सहयोग से आगे बढ़ना चाहिए। नफ़रत को छोड़कर प्रेम-भाव से सबको गले लगाना चाहिए।

सदैव ध्यान में रखिए:

हमारी सोच सकारात्मक क्यों होनी चाहिए? (अनुच्छेद लेखन)
Answer:
मानव का मन अत्यंत चंचल होता है। उसमें कई विचार आते जाते रहते हैं, किंतु मनुष्य को हमेशा अपनी सोच सकारात्मक रखनी चाहिए। सकारात्मक सोच हमेशा अच्छे विचारों को जन्म देती है। इसके विपरीत नकारात्मक सोच मन में बुरे विचार पैदा कर मनुष्य के विकास में बाधा का निर्माण करती है। कई विद्वानों के अनुसार सकारात्मक सोच सामाजिक विकास के साथ-साथ मनुष्य का मानसिक एवं सर्वागीण विकास भी करती है।

विचार मंथन:

करत – करत अभ्यास के जड़मति होत सुजान। (अनुच्छेद लेखन)
Answer:
प्रस्तुत पंक्ति का अर्थ यह है कि निरंतर प्रयल एवं अभ्यास करने से बुद्धिहीन या मूर्ख व्यक्ति भी चतुर बन सकता है। निरंतर किसी भी कार्य में कार्यरत रहने से मनुष्य अपने लक्ष्य को प्राप्त कर सकता है।

Maharashtra Board Class 6 Hindi Solutions Chapter 2 तूफानों से क्या डरना

अध्ययन कौशलः

समाज सेवी महिला की जीवनी पढ़कर प्रेरणादायी अंश को चुनकर लिखिए एवं बताइए। (मदर टेरेसा की जीवनी)
Answer:
मदर टेरेसा के जीवन के प्रेरणादायी अंश निम्नलिखित हैं –

  • मदर टेरेसा के द्वारा कोई निर्धन खाली हाथ नहीं गया।
  • स्वयं को मिले सारे पुरस्कार गरीबों के नाम स्वीकार किए।
  • मदर टेरेसा ने ८ अगस्त, १९४८ को तीन साड़ियाँ और पाँच रुपये का एक नोट लेकर, मानवता की सेवा शुरू की।
  • एक भिक्षु की दी हुई भेंट उन्होंने केवल उसकी भावना को ठेस न पहुँचे इसके लिए स्वीकार की।
  • टीटागढ़ के कुष्ठ – सेवा केंद्र में कुष्ठरोगियों की नज़दीक से सेवा की।
  • समाज में स्थित निम्न, गरीब, पीड़ा से कराहते लोगों की पीड़ा को दूर किया।
  • ‘मैं तो प्रभु के हाथ की एक पेंसिल मात्र हूँ। यह उनका ही कार्य है।’ यह कहकर वे जीवन भर समाज के हित में कार्य करती रहीं।

समझो हमें:

पंचमाक्षर (ङ, अ, ण, न, म) के अनुसार पंतगों में उचित शब्दों की जोड़ियाँ मिलाइए:
Answer:
Maharashtra Board Class 6 Hindi Solutions Chapter 2 तूफानों से क्या डरना 3

Maharashtra Board Class 6 Hindi Solutions Chapter 2 तूफानों से क्या डरना

Hindi Sulabhbharti Class 6 Solutions Chapter 2 तूफानों से क्या डरना Additional Important Questions and Answers

निम्नलिखित कविता की पंक्तियों को पूर्ण कीजिए:

Question 1.
धूप – छाँव जीवन का हिस्सा, ……….
Answer:
कभी उजाला, कभी अँधेरा

Question 2.
…………………, दूर अँधेरा करना जी।
Answer:
आत्मज्ञान के दीप जलाकर

Question 3.
तूफाँ तो आते रहते हैं, ……………………।
Answer:
इनसे भी क्या डरना जी

Question 4.
…………, जीवन में रंग भरना जी।
Answer:
सत्कर्मों की तूलिका से

Question 5.
नफ़रत करना नहीं किसी से, …..
Answer:
प्यार सभी से करना जी

Maharashtra Board Class 6 Hindi Solutions Chapter 2 तूफानों से क्या डरना

निम्नलिखित वाक्य सही हैं या गलत लिखिए:

Question 1.
जीवन में हमेशा सुख-दुख आते रहते हैं।
Answer:
सही

Question 2.
समय हमेशा बदलता रहता है।
Answer:
सही

Question 3.
जीवन में आनेवाली मुसीबतों से हमें डरना चाहिए।
Answer:
गलत

Question 4.
हमें जो मिलता है, उसी में हमें संतोष रखना चाहिए।
Answer:
सही

Question 5.
हमें सभी से नफ़रत करनी चाहिए।
Answer:
गलत

Maharashtra Board Class 6 Hindi Solutions Chapter 2 तूफानों से क्या डरना

निम्नलिखित शब्दों का वाक्यों में प्रयोग कीजिए:

Question 1.
हिम्मत
Answer:
कठिन प्रसंग में मनुष्य को अपनी हिम्मत नहीं हारनी चाहिए।

Question 2.
नफ़रत
Answer:
हमें किसी से भी नफ़रत नहीं करनी चाहिए।

Question 3.
सत्कर्म
उत्तरः
मनुष्य को हमेशा सत्कर्म करने चाहिए।

Question 4.
धीरज
Answer:
मुसीबत के समय हमें अपना धीरज नहीं खोना चाहिए।

Question 5.
अभिमान
Answer:
हमें अपने देश पर अभिमान होना चाहिए।

Maharashtra Board Class 6 Hindi Solutions Chapter 2 तूफानों से क्या डरना

निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर एक-एक वाक्य में लिखिए:

Question 1.
कवयित्री ने जीवन में किससे न डरने की बात कही है?
Answer:
कवयित्री ने जीवन में तूफान रूपी मुसीबतों से न डरने की बात कही है।

Question 2.
जीवन कौन-सा खेल है?
Answer:
जीवन हार-जीत का खेल है।

Question 3.
मनुष्य को अपना जीवन कैसे व्यतीत करना चाहिए?
Answer:
मनुष्य को अपना जीवन हँसकर व्यतीत करना चाहिए।

Question 4.
रात के बाद क्या आता है?
Answer:
रात के बाद हमेशा सवेरा आता है।

Maharashtra Board Class 6 Hindi Solutions Chapter 2 तूफानों से क्या डरना

Question 5.
प्रत्येक मनुष्य की एक-दूसरे के प्रति ज़िम्मेदारी क्या है?
Answer:
एक-दूसरे को सच्ची राह दिखाना प्रत्येक मनुष्य की ज़िम्मेदारी

Question 6.
कवयित्री ने कौन-सा दीप जलाने के लिए कहा है?
Answer:
कवयित्री ने आत्मज्ञान का दीप जलाने के लिए कहा है।

निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर दो-तीन वाक्यों में लिखिए:

Question 1.
हम अपने जीवन में किस प्रकार खुशहाली ला सकते
Answer:
हम अपने जीवन में अच्छे कर्म करके तथा दूसरों की मदद करके खुशहाली ला सकते हैं।

Question 2.
मनुष्य को अपने जीवन में धीरज क्यों धरना चाहिए।
Answer:
मनुष्य को अपने जीवन में धीरज इसलिए धरना चाहिए, क्योंकि मनुष्य के जीवन में आने वाला समय हमेशा एक जैसा नहीं रहता। सब्र का फल हमेशा मीठा ही होता है। दुःख के बाद सुख आता है। यही जीवन की रीत है।

Maharashtra Board Class 6 Hindi Solutions Chapter 2 तूफानों से क्या डरना

Question 3.
समाज में महामारी क्यों फैली हुई है?
Answer:
समाज मे महामारी मनुष्य के स्वयं के गलत कार्य और अभिमान के कारण फैली हुई है।

व्याकरण और भाषाभ्यास

निम्नलिखित शब्दों के समानार्थी शब्द लिखिए:

  1. दिन
  2. खुश
  3. हिस्सा
  4. समय
  5. राह

Answer:

  1. दिवस
  2. प्रसन्न
  3. भाग
  4. काल
  5. रास्ता

Maharashtra Board Class 6 Hindi Solutions Chapter 2 तूफानों से क्या डरना

निम्नलिखित शब्दों के समान तुक वाले (लयात्मक) शब्द लिखिए:

  1. हिम्मत
  2. खेल
  3. हाथ
  4. डरना
  5. सच्ची

Answer:

  1. कीमत
  2. भेल
  3. साथ
  4. मरना
  5. कच्ची

Maharashtra Board Class 6 Hindi Solutions Chapter 2 तूफानों से क्या डरना

निम्नलिखित वर्णों को सही स्थान पर रखकर अर्थपूर्ण शब्द तैयार कीजिए:

  1. दमद
  2. बजीन
  3. सहकर
  4. जाउला
  5. मयस
  6. महारीमा

Answer:

  1. मदद
  2. जीवन
  3. हँसकर
  4. उजाला
  5. समय
  6. महामारी

Maharashtra Board Class 6 English Solutions Chapter 2.3 A Wall Magazine for your Class!

Balbharti Maharashtra State Board Class 6 English Solutions Chapter 2.3 A Wall Magazine for your Class! Notes, Textbook Exercise Important Questions and Answers.

Maharashtra State Board Class 6 English Solutions Chapter 2.3 A Wall Magazine for your Class!

Class 6 English Chapter 2.3 A Wall Magazine for your Class! Textbook Questions and Answers

Question 1.
Prepare a notice asking students to contribute towards the school magazine.
Answer:
PVR Public School, Mumbai
Notice
Class Wall Magazine

29th June, 2016

Students of Standard VI are invited to contribute towards the Wall Magazine to be put up in your class. You could get different articles from old newspapers or periodicals. You could also write short stories, poems, jokes, riddles and much more. All materials brought should be handed over to your class representatives. Hurry!! Come up with different ideas and make a unique Wall Magazine in your class.

Maharashtra Board Class 6 English Solutions Chapter 2.3 A Wall Magazine for your Class!

Question 2.
Ways to plan a Wall Magazine.
Answer:

  1. Create a theme – e.g., craft ideas, I need help, recipes, etc.
  2. Gather material from students.
  3. See which matter would fit the theme.
  4. Use creativity in preparing the title.
  5. Decide how to arrange the content.
  6. Make the wall magazine colourful.
  7. Avoid spelling mistakes.
  8. Pictures and articles should be put in the right places.

Question 3.
Importance of Team Work
Answer:
A Wall Magazine teaches students how to cordially work in groups, bringing out the best in everyone. It inculcates values such as sharing, tolerance, acceptance, etc.

  1. Brings about efficiency
  2. Better understanding
  3. Unique ideas
  4. Brings out the best in each student
  5. Makes work easier
  6. Makes work fun

Maharashtra Board Class 6 English Solutions Chapter 2.3 A Wall Magazine for your Class!

Question 4.
List of topics that can be included on a Wall
Answer:

  1. Stories
  2. Poems
  3. Puzzles
  4. Riddles
  5. Craft ideas
  6. Informative articles
  7. Jokes I need help
  8. Board games
  9. Book reviews
  10. Quizzes
  11. Study tips
  12. Health tips
  13. Fashion tips
  14. Beauty tips
  15. Gardening tips
  16. Recipes
  17. Solve my problem
  18. Science comer
  19. Photography comer
  20. Baby talk

You can add more to the list.

Maharashtra Board Class 6 English Solutions Chapter 2.3 A Wall Magazine for your Class!

A Wall Magazine for your Class! Summary in English

Introduction:

A wall magazine is a must for every class. It encourages and motivates students to shed their inhibitions and contribute their share of talent towards the magazine. It is a wonderful way to encourage students to read, write and find articles to be put up on the wall magazine. The topics could range from stories, poems, puzzles, riddles, quizzes, games, study tips, health tips, gardening tips, fashion designing, science and recipes. This would be an activity where most students would love to participate.